Κάνναβη και Κανναβινοειδή. Η ελληνική κάνναβη είναι η καλύτερη, για ιατρικούς σκοπούς και είναι θεραπευτική σε πολλές ασθένειες.
Ειδικός Παθολόγος-Ογκολόγος, MD, PhD
Η κάνναβη αποτελεί ένα γένος ανθοφόρων φυτών που περιλαμβάνει τρία είδη.
Περιλαμβάνει τα τρία είδη Cannabis sativa (κάνναβη η ήμερη), Cannabis indica (ινδική κάνναβη) και Cannabis ruderalis Janisch.
Πρόκειται για φυτά αυτοφυή της Κεντρικής και της Δυτικής Ασίας, αλλά και της Μεσογείου, που ωστόσο μπορούν να αναπτυχθούν και να καλλιεργηθούν σε εύκρατα και ξηρά κλίματα σε όλο τον κόσμο.
Τα φυτά αυτά καλλιεργούνται από την αρχαιότητα και μέχρι σήμερα, χρησιμοποιούνται τόσο για τις ίνες τους (κατασκευή σχοινιών και υφασμάτων), όσο και για φαρμακευτικούς σκοπούς, εφόσον οι ίνες τους περιέχουν σχετικά μεγάλες ποσότητες μιας μεγάλης οικογένειας ενώσεων, γνωστών ως κανναβινοειδή (cannabinoids) που χαρακτηρίζονται από ισχυρή καταπραϋντική δράση.
Η κάνναβη είναι φυτό μονοετές που μπορεί να φθάσει σε ύψος 4 έως 6 μέτρα. Οι ίνες του μίσχου (που μπορεί να φθάσει σε διάμετρο 10 cm) είναι μακριές και ανθεκτικές και χρησιμοποιούνται για την κατασκευή σχοινιών και ταπήτων.
Τα σπέρματα περιέχουν συγκεκριμένο έλαιο το οποίο χρησιμοποιείται σε ποικιλία βιομηχανικών εφαρμογών. Το είδος είναι δίοικο (diocieus), δηλαδή, εμφανίζει αρσενικά και θηλυκά άνθη σε διαφορετικά φυτά. Τα φύλλα και τα βράκτια (σέπαλα) διαθέτουν αδενώδη τριχίδια, τα οποία εκκρίνουν ρητίνη πλούσια σε κανναβινοειδή. Υπάρχουν εκατοντάδες ποικιλιών κάνναβης, που χαρακτηρίζονται από διαφορετική περιεκτικότητα σε κανναβινοειδή. Δεδομένης της χρησιμότητας των ινών του φυτού για την κατασκευή χρήσιμων προϊόντων (ανθεκτικότατα σχοινιά και υφάσματα, όπως ο γνωστός “καμβάς” ή “καναβάτσο”), αλλά και της επικινδυνότητάς της λόγω της παράνομης χρήσης των ινών αυτών για την απομόνωση των ψυχοτρόπων ενώσεων, έχουν καταβληθεί προσπάθειες δημιουργίας ποικιλιών κάνναβης με μικρή περιεκτικότητα σε κανναβινοειδή.
Έτσι, ανάλογα με την περιεκτικότητα σε κανναβινοειδή, οι διάφοροι τύποι κάνναβης χαρακτηρίζονται ως “ναρκωτικός τύπος”, “ενδιάμεσος τύπος” και “ινώδης ή κλωστικός τύπος”.
Η ινδική κάνναβη είναι μια άγρια ποικιλία του φυτού, που αποτελεί και τη συνηθέστερη ποικιλία του φυτού που καλλιεργείται παράνομα με σκοπό την παραγωγή ναρκωτικών ουσιών, λόγω της μεγαλύτερης περιεκτικότητάς της σε κανναβινοειδή σε σχέση με την ήμερη κάνναβη που είναι καταλληλότερη και για βιομηχανικές εφαρμογές.
Τα κανναβινοειδή είναι μια ομάδα φυσικών ουσιών που ανευρίσκονται στο φυτό κάνναβη.
Η τετραϋδροκανναβινόλη (THC-Delta-9-tetrahydrocannabinol) είναι το κύριο ψυχοδραστικό συστατικό της κάνναβης και είναι υπεύθυνη για την εκδήλωση ψυχικών μεταβολών παρόμοιων με αυτές που παρουσιάζονται στην ψυχωτική συμπεριφορά (ψυχομιμητική επίδραση).
Η εισπνοή των κανναβινοειδών προκαλεί σχεδόν άμεση επίδραση στο κεντρικό νευρικό σύστημα. Η λήψη από το στόμα προκαλεί παρατεταμένη επίδραση με μειωμένη ωστόσο δραστικότητα κατά 25-30% συγκριτικά με αυτή της εισπνεόμενης δόσης. Η THC συσσωρεύεται στο λιπώδη ιστό και γρήγορα διαπερνά τον αιματεγκεφαλικό φραγμό και συγκεντρώνεται στο μεταιχμιακό σύστημα και στις αισθητικοκινητικές δομές του εγκεφάλου. Η συγκέντρωσή της στον εγκέφαλο είναι 3-6 φορές υψηλότερη από ό,τι στο αίμα.
Τα κανναβινοειδή χρησιμοποιούνται, κυρίως, σε μορφή χασίς, χασισέλαιου ή μαριχουάνας. Η αίσθηση της ευφορίας, της χαλάρωσης, της ενισχυμένης ακουστικής ικανότητας και των οπτικών αντιλήψεων που παράγεται από τη μαριχουάνα οφείλεται σχεδόν αποκλειστικά στις επιδράσεις της στους κανναβινοειδείς υποδοχείς του εγκεφάλου. Παρομοίως, όπως και στην περίπτωση των οπιοειδών που συνδέονται απευθείας στους υποδοχείς των ενδορφινών, οι κανναβινοειδείς υποδοχείς δεσμεύουν στο συγκεκριμένο τους μόριο – την ανανδαμίδη. Η ανανδαμίδη εμπλέκεται στη ρύθμιση της διάθεσης, της μνήμης, της όρεξης, του πόνου, της γνώσης και των συναισθημάτων. Η THC, επίσης, αυξάνει τη ντοπαμίνη που απελευθερώνεται με την αντιστάθμιση της ανασταλτικής επίδρασης των GABA-Gamma-Aminobutyric Acid-Γάμμα-Αμινοβουτυρικό Οξύ νευρώνων. Η μακροχρόνια υπερκατανάλωση κανναβινοειδών μπορεί να οδηγήσει σε καταστροφή μερικών νευρικών υποδοχέων στον εγκέφαλο οδηγώντας σε έλλειψη προσοχής, απώλεια μνήμης και μειωμένη ικανότητα μάθησης.
Το χασίς περιέχει THC σε ποσοστό 2-10%, η μαριχουάνα 0,5-5%, ενώ το χασισέλαιο 10-30%. Οι τιμές αυτές είναι ενδεικτικές και μπορεί να βρεθούν δείγματα με περιεκτικότητες έξω από τις περιοχές αυτές. Δείγματα κάνναβης από τον ελλαδικό χώρο βρέθηκαν ότι περιέχουν THC στις περιοχές 0,24-4,4% (δείγματα από Ήπειρο) και 0,08-3,8% (δείγματα από Λακωνία). Σε αυτές τις αναλογίες η ελληνική κάνναβη θεωρείται η καλύτερη για ιατρική χρήση.
Τα κανναβινοειδή μεταβολίζονται στο ήπαρ. Περίπου το 85% μιας χορηγούμενης δόσης απομακρύνεται από το σώμα μέσα σε 5 ημέρες, αλλά η πλήρης απομάκρυνση των μεταβολιτών τους μπορεί να διαρκέσει έως και 30 ημέρες. Συνήθως, τα κανναβινοειδή χρησιμοποιούνται υπό μορφή τσιγάρων (τσιγάρο μαριχουάνας) ή πίπας. Το χασίς προστίθεται στη μαριχουάνα ή στον καπνό (τσιγάρο μαριχουάνας). Από τη στιγμή που το κατώφλι δράσης της THC είναι περίπου 2 mg, το κάπνισμα ενός και μόνο τσιγάρου μπορεί να προκαλέσει διάφορα ψυχικά συμπτώματα στο χρήστη.
Οι κύριες επιδράσεις των κανναβινοειδών ασκούνται στο κεντρικό νευρικό σύστημα. Επιπρόσθετα στις ψυχοκινητικές επιδράσεις, η μαριχουάνα π.χ. προκαλεί ταχυκαρδία, βρογχοδιαστολή και αυξημένη ροή αίματος στα άκρα.
Στην ιατρική έχει αποδειχθεί ότι έχει δράση στους σπασμούς, στις φλεγμονές, στο άγχος, στη ναυτία και τέλος, έχει βρεθεί ότι αναστέλλει την ανάπτυξη των καρκινικών κυττάρων με προαγωγή της απόπτωσης. Πρόσφατες μελέτες έχουν δείξει ότι η κανναβιδιόλη είναι, εξίσου, αποτελεσματική με άτυπα αντιψυχωσικά φάρμακα στη θεραπεία της σχιζοφρένειας. Οι μελέτες δείχνουν ότι μπορεί να ανακουφίσει τα συμπτώματα της δυστονίας (Νόσος του Πάρκινσον).
Το Νοέμβριο του 2007, μελέτη έδειξε ότι μειώνει την πιθανότητα της μετάστασης στον καρκίνο του μαστού, γιατί δρα κατασταλτικά μειώνοντας την δραστηριότητα του γονιδίου ID1 που είναι υπεύθυνο για την μετάσταση των όγκων.
Η Cannabidiol-CBD φαίνεται να μειώνει τη δραστηριότητά του μεταιχμιακού συστήματος και μειώνει το άγχος στην κοινωνική αγχώδη διαταραχή. Τον Απρίλιο του 2005, οι Καναδικές αρχές έδωσαν έγκριση στο Sativex, ένα σπρέι το στόμα για τη σκλήρυνση κατά πλάκας για την ανακούφιση του πόνου. Το Sativex περιέχει τετραϋδροκανναβινόλη μαζί με κανναβιδιόλη.
Ευρύτατη υπήρξε κατά τον 19ο αιώνα η χρήση της κάνναβης ως αναλγητικό για ρευματικούς και οδοντικούς πόνους και άλλα επώδυνα νοσήματα. Ωστόσο, παρά την έντονη αναλγητική δράση της, η τετραϋδροκανναβινόλη δε χρησιμοποιείται στη σύγχρονη θεραπευτική.
Στην Ινδία χρησιμοποιείται και ως αντιεμετικό. Η αντιεμετική δράση της THC έχει μελετηθεί συστηματικά και έχει αποδειχθεί ότι είναι δραστική κατά της ναυτίας και κατά της τάσης προς εμετό που προκαλείται κατά την ακτινοθεραπεία και τη χημειοθεραπεία του καρκίνου. Η χορηγούμενη δόση (15 mg) THC προκαλεί παρενέργειες σε αρκετούς ασθενείς, όπως υπνηλία και έντονη καταπράϋνση, καθώς και “ψυχική” ευφορία. Για τον λόγο αυτό η Food and Drug Administration (FDA) των ΗΠΑ έχει εγκρίνει από το 1986 τη χρήση της THC ως αντιεμετικού στις περιπτώσεις ναυτίας που προκαλούνται κατά τις θεραπευτικές αγωγές καρκινοπαθών.
Η αντιεμετική δράση της THC έδωσε το έναυσμα για τη σύνθεση αναλόγων κανναβινοειδών. Η επιστημονική βιβλιογραφία είναι αρκετά εκτενής για τη σύνθεση κανναβινοειδών αναλόγων της THC που θα μπορούσαν να έχουν ανάλογες αναλγητικές και αντιεμετικές δράσεις, χωρίς τις παρενέργειες. ‘Ενα από τα φάρμακα αυτά είναι η Ναβιλόνη (Nabilone), η οποία αποδείχθηκε 10 φορές δραστικότερη και διατίθεται σε πολλά κράτη (με το εμπορικό όνομα Cesamet) για την καταπολέμηση της ναυτίας και εμετών κατά τη διάρκεια αντικαρκινικής χημειοθεραπείας. Πολλές άλλες χημικές ουσίες με δομή κανναβινοειδών έχουν παρασκευαστεί για φαρμακολογικές εφαρμογές.
Η χρήση αναλόγων των κανναβινοειδών και της κάνναβης είναι παράνομη σε πολλές χώρες, ωστόσο η χρήση τους για ιατρικούς σκοπούς έχει δημιουργήσει νομικά προβλήματα και αμφισβητήσεις, ως προς την ορθότητα ή όχι της δίωξης κατόχων μικρών ποσοτήτων τους.
Στη χώρα μας, η κάνναβη καλλιεργούνταν για αιώνες για την παραγωγή σχοινιών και υφασμάτων – την πρώτη αναφορά μάλιστα σε αυτήν συναντάμε το 450 π.X. στον Hρόδοτο. Aλλά και στα μέσα του 20ού αιώνα, η κάνναβη αποτελούσε βασική γεωργική καλλιέργεια και εξαγώγιμο προϊόν. Eίναι χαρακτηριστικό ότι, μέχρι το 1957, οπότε με νόμο απαγορεύθηκε η καλλιέργεια του φυτού, λειτουργούσαν στην Eλλάδα επτά κανναβουργεία που επεξεργάζονταν την ίνα για τη δημιουργία σκοινιών. Έως τότε, πολύ διαδεδομένη, επίσης, ήταν και η επεξεργασία της κάνναβης ιδιωτικά, προκειμένου να καλυφθούν οι ανάγκες του νοικοκυριού για τσουβάλια, σχοινιά, ρούχα, δίχτυα κ.ά.
Πώς χάσαμε λοιπόν το… νήμα;
Λόγω Αμερικανικών πιέσεων στο πλαίσιο της αντιναρκωτικής εκστρατείας, αλλά και της εμφάνισης του βαμβακιού και αργότερα, των συνθετικών ινών, η καλλιέργεια της κάνναβης άρχισε να εγκαταλείπεται διεθνώς. Από 10,9 εκατ. στρέμματα, μέση ετήσια έκταση παγκοσμίως, την πενταετία 1948 – 1952, υποχώρησε στα 1,5 εκατ. στρέμματα την πενταετία 1987 – 1991, με κυριότερες χώρες καλλιέργειας την Kίνα, τον Kαναδά, τις Iνδίες, την Aυστραλία, τη Pωσία και την Oυγγαρία.
Στις αρχές της δεκαετίας του ’90, όμως, άρχισε η περίοδος αναβίωσης της κλωστικής κάνναβης. O βασικός λόγος ήταν ότι δημιουργήθηκαν νέες πολύ παραγωγικές ποικιλίες με πολύ χαμηλή περιεκτικότητα σε ρητίνες THC, ενώ αναπτύχθηκε και νέα τεχνολογία για την επεξεργασία της ίνας με χαμηλότερο κόστος. ‘Ετσι η Eυρωπαϊκή ‘Ενωση άρχισε να επιδοτεί την καλλιέργειά της. Η κάνναβη είναι πολύτιμη. Φθάνει έως και τα έξι μέτρα ύψος και η ίνα του είναι ιδιαίτερα ανθεκτική, ενώ δε σαπίζει όταν έρχεται σε επαφή με το νερό. Ενώ ένα νωπό βαμβακερό ύφασμα κάποια στιγμή θα μουχλιάσει, ένα νωπό ύφασμα κάνναβης δε θα μουχλιάσει ποτέ. Eίναι ενδεικτικό ότι από κάνναβη παράγεται και ο καμβάς, ο οποίος χρησιμοποιήθηκε για δεκαετίες στα πανιά των πλοίων. Παράλληλα, η κανναβική ίνα αντιστέκεται και στην προσβολή από μικροοργανισμούς.
Eκτός από ίνες για υφαντά, σχοινιά, σπάγκους και υλικά μονώσεων από το υπέργειο μέρος της φυτείας, η κάνναβη παράγει και πλήθος άλλων προϊόντων. Aπό την ξυλώδη μάζα, μπορεί να παραχθεί χαρτί υψηλής ποιότητας (η κάνναβη παράγει τέσσερις φορές περισσότερες ίνες ανά στρέμμα από τα δέντρα, ενώ ο πολτός της δεν περιέχει τα τοξικά υποπροϊόντα του κομμένου ξύλου), μοριοσανίδες, υλικά μονώσεων (οι ίνες κάνναβης έχουν άριστες ηχομονωτικές και θερμομονωτικές ιδιότητες) και οικοδομής. Από την εντεριώνη των στελεχών, υλικά για στρωμνή αλόγων ιππασίας και μικρών οικιακών ζώων. Από τους σπόρους, τροφή ωδικών πτηνών (κανναβούρι), έλαιο κάνναβης για καλλυντικά, σαπούνια, ζωοτροφές, βερνίκια κ.ά. Mε ό,τι μένει μετά την επεξεργασία, μπορούν να παρασκευαστούν βελτιωτικά εδάφους καλλωπιστικών και κηπευτικών φυτών. O πολτός της, τέλος, μπορεί να χρησιμοποιηθεί και ως καύσιμη ύλη.
Βιβλιογραφία
1. Grlić, Ljubiša (1962). “A comparative study on some chemical and biological characteristics of various samples of cannabis resin”. Bulletin on Narcotics (UNODC) (3): 37–46.
2. Pickens JT (1981). “Sedative activity of cannabis in relation to its delta’-trans-tetrahydrocannabinol and cannabidiol content”. Br. J. Pharmacol. 72 (4): 649–56..
3. Mechoulam, R.; M. Peters, Murillo-Rodriguez (21 Aug 2007). “Cannabidiol – recent advances”. Chemistry & Biodiversity 4 (8): 1678–1692..
4. Zuardi, A.W; J.A.S. Crippa, J.E.C. Hallak, F.A. Moreira, F.S. Guimarães (2006). “Cannabidiol, a Cannabis sativa constituent, as an antipsychotic drug” (PDF). Braz. J. Med. Biol. Res. 39 (4): 421–429
5. Morgan, Celia J. A.; Curran, H. Valerie (2008). “Effects of cannabidiol on schizophrenia-like symptoms in people who use cannabis”. British Journal of Psychiatry 192 (4): 306–307.
6. ^ José Alexandre de Souza Crippa, Antonio Waldo Zuardi, Griselda E J Garrido, Lauro Wichert-Ana, Ricardo Guarnieri, Lucas Ferrari, Paulo M Azevedo-Marques, Jaime Eduardo Cecílio Hallak, Philip K McGuire and Geraldo Filho Busatto (October 2003). “Effects of Cannabidiol (CBD) on Regional Cerebral Blood Flow”. Neuropsychopharmacology 29 (2): 417–426.
7. Daniel Thomas Malone, Dennis Jongejana and David Alan Taylora (August 2009). “Cannabidiol reverses the reduction in social interaction produced by low dose Δ9-tetrahydrocannabinol in rats”. Pharmacology Biochemistry and Behavior 93 (2): 91–96.
8. Mateus M Bergamaschi, Regina Helena Costa Queiroz, Marcos Hortes Nisihara Chagas, Danielle Chaves Gomes de Oliveira, Bruno Spinosa De Martinis, Flávio Kapczinski, João Quevedo, Rafael Roesler, Nadja Schröder, Antonio E Nardi, Rocio Martín-Santos, Jaime Eduardo Cecílio (may 2011). “Cannabidiol Reduces the Anxiety Induced by Simulated Public Speaking in Treatment-Naïve Social Phobia Patients”. Neuropsychopharmacology 36 (6): 1219–1226.
9. Crippa JA, Derenusson GN, Ferrari TB, Wichert-Ana L, Duran FL, Martin-Santos R, Simões MV, Bhattacharyya S, Fusar-Poli P, Atakan Z, Santos Filho A, Freitas-Ferrari MC, McGuire PK, Zuardi AW, Busatto GF, Hallak JE. (January 2011). “Neural basis of anxiolytic effects of cannabidiol (CBD) in generalized social anxiety disorder: a preliminary report”. J Psychopharmacol. 25 (1): 121–130.
10. Leweke, FM; Koethe D, Pahlisch F, Schreiber D, Gerth1 CW, Nolden1 BM, Klosterkötter J, Hellmich M and Piomelli D. (2009). “Antipsychotic effects of cannabidiol” (PDF). European Psychiatry 17th EPA Congress 24 (1): s207.
11. Resstel LB, Tavares RF, Lisboa SF, Joca SR, Corrêa FM, Guimarães FS (January 2009). “5-HT1A receptors are involved in the cannabidiol-induced attenuation of behavioural and cardiovascular responses to acute restraint stress in rats”. British Journal of Pharmacology 156 (1): 181–8.
12. Ligresti A, Moriello AS, Starowicz K, et al. (2006). “Antitumor activity of plant cannabinoids with emphasis on the effect of cannabidiol on human breast carcinoma”. J. Pharmacol. Exp. Ther. 318 (3): 1375–87.
13. McAllister SD, Christian RT, Horowitz MP, Garcia A, Desprez PY (2007). “Cannabidiol as a novel inhibitor of Id-1 gene expression in aggressive breast cancer cells”. Mol. Cancer Ther. 6 (11): 2921–7.
14. Petrzilka T, Haefliger W, Sikemeier C, Ohloff G, Eschenmoser A (1967). “Synthese und Chiralität des (-)-Cannabidiols”. Helv. Chim. Acta 50 (2): 719–723.
Γράφει η
Δρ Σάββη Μάλλιου Κριαρά
Ειδικός Παθολόγος- Ογκολόγος, MD, PhD
Διαβάστε περισσότερα για την Σάββη Μάλλιου Κριαρά
Η καλύτερη πιστοποιημένη κάνναβη για να έχετε την υγεία σας
Πατήστε, πατώντας εδώ, για να παραγγείλετε την βιολογική φυτική κάνναβη για να έχετε την υγεία σας
Διαβάστε, επίσης,
Η κάνναβη φάρμακο για το εγκεφαλικό και την καρδιακή προσβολή
Διατροφικές συμβουλές για όσους παίρνουν κάνναβη για τη θεραπεία του καρκίνου τους
