Πέμπτη, 28 Μαρτίου, 2024
ΑρχικήΚλασική ΙατρικήΓυναικολογίαΚαρκίνος μαστού στην ελληνορωμαϊκή περίοδο

Καρκίνος μαστού στην ελληνορωμαϊκή περίοδο

Καρκίνος μαστού στην ελληνορωμαϊκή περίοδο. Η ιστορία του καρκίνου του μαστού κατά την ελληνορωμαϊκή περίοδο

Γράφει η 

Δρ Σάββη Μάλλιου Κριαρά 

Ειδικός Παθολόγος-Ογκολόγος, MD, PhD

Η ιστορία του καρκίνου του μαστού κατά την ελληνορωμαϊκή περίοδο

Αλεξανδρινή ιατρική και καρκίνος μαστού

Μεταξύ του 300 και 100 π.Χ. υπήρχαν πολλοί εξαίρετοι ιατροί και χειρουργοί στην Αλεξάνδρεια. Από την Ιατρική της δε σώζονται, δυστυχώς, πολλά, αλλά, κυρίως, αποσπάσματα και αναφορές σε διάφορους μεταγενέστερους ιατρούς. Την Ιατρική της Ελληνιστικής περιόδου συνοψίζει ο Ρωμαίος εγκυκλοπαιδιστής Κέλσος.

Κατά τον 3ο αιώνα π.Χ. δύο από τους μεγαλύτερους ιατρούς της Αρχαίας Ελλάδας, ο Ηρόφιλος (331-250 π.Χ.) και ο Ερασίστρατος (310-250 π.Χ.) εγκαταστάθηκαν στην Αλεξάνδρεια και ίδρυσαν ιατρικές Σχολές. Τόσο ο Ηρόφιλος όσο και ο Ερισίστρατος ήταν μαθητές της Σχολής της Κνίδου και της Κω. Έτσι, η Αλεξανδρινή ιατρική Σχολή μπορεί να θεωρηθεί ως μια εξέλιξη των δύο περίφημων Σχολών της Κλασσικής Ελλάδας. Η Αλεξανδρινή Σχολή σημείωσε μεγάλη πρόοδο στην ανατομία και τη φυσιολογία, χάρη στη συστηματική άσκηση της νεκροτομίας και ανέπτυξε τη γυναικολογία, τη μαιευτική και την εμβρυολογία.

Οι χειρουργοί της εποχής εκτελούσαν δύσκολες εγχειρήσεις (τρυπανισμούς, τραχειοστομίες, λαπαροτομίες και ακρωτηριασμούς). Όλες οι επεμβάσεις γίνονταν χωρίς αντισηψία και χωρίς αναισθητικό. Τα εργαλεία που χρησιμοποιούσαν οι χειρουργοί ήταν αρκετά λεπτά και τελειοποιημένα.

Χειρουργικά εργαλεία, 3ος αιώνας π.Χ., (ιδιωτική συλλογή)
Χειρουργικά εργαλεία, 3ος αιώνας π.Χ., (ιδιωτική συλλογή)

Σχεδόν παράλληλα με την άνθιση της Αλεξανδρινής ιατρικής επιστήμης παρατηρείται και μια άνθιση της ιατρικής στην Αρχαία Ρώμη, που οφείλεται σε ένα πλήθος άξιων Ελλήνων ιατρών που είχε εγκατασταθεί στη Ρώμη με επικεφαλής τον Ασκληπιάδη (123-43 π.Χ.).  Ο Ασκληπιάδης ήταν ο πρώτος ιατρός που είχε την ιδέα της τραχειοστομίας σε περιπτώσεις ασφυξίας. Οι Έλληνες ιατροί της Ρώμης κάλυπταν το 98% των ιατρικών υπηρεσιών που παρέχονταν στον πληθυσμό της πόλης. Όλοι σχεδόν οι Ρωμαίοι ηγεμόνες της περιόδου αυτής είχαν ως προσωπικούς ιατρούς Έλληνες. Για πρώτη φορά στη Ρώμη περίπου τον 1ο αιώνα μ.Χ. οι Έλληνες χειρουργοί άρχισαν να εφαρμόζουν ένα είδος νάρκωσης των ασθενών πριν από τις εγχειρήσεις (ένα φυτό το μαργανδόρα με ναρκωτικές ιδιότητες).


Αulus Corneliuς Celsus
Αulus Corneliuς Celsus

Αulus Cornelius Celsus (1os αιώνας μ.Χ., 30-50 μ.Χ.):

Ήταν Ρωμαίος από την Προβέντσια της Γαλλίας. Εγκυκλοπαιδιστής και διάσημος ερευνητής της αρχαίας ελληνικής ιατρικής. Θεωρείται, πιθανό, ότι σπούδασε ιατρική, αλλά δεν την άσκησε κλινικά ή επαγγελματικά. Το έργο του «De medicina libri octo» (Περί Ιατρικής) που είναι γραμμένο στα Λατινικά, παρουσιάζει μια καταπληκτική επισκόπηση της σύγχρονης ιατρικής η οποία ήταν βασικά ελληνική. Το μέρος που αναφέρεται στην υγιεινή παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον, γιατί από αυτό μπορούμε να αντλήσουμε πληροφορίες για την ιστορία της ελληνικής και της ρωμαϊκής χημείας από την εποχή του Ιπποκράτη. Τον αποκαλούσαν Κικέρωνα της Ιατρικής. Εκτός της Ιατρικής έγραψε και πέντε βιβλία γεωπονίας, καθώς και διάφορα άλλα βιβλία σχετικά με στρατιωτικό, φιλοσοφικό και νομικό περιεχόμενο. Ο Cornelius Celsus περιέγραψε τα 4 σημεία της φλεγμονής (ερυθρότητα, θερμότητα, οίδημα και πόνος) και καθόρισε τα κυριότερα προσόντα ενός χειρουργού, σύμφωνα με όσα είχε πει ο Ιπποκράτης στο έργο του «περί Τέχνης»: «Ο χειρουργός πρέπει να είναι νέος ή να μην απέχει πολύ από τη νεότητα. Το χέρι του πρέπει να είναι σίγουρο, σταθερό και να μην τρέμει. Πρέπει να έχει την ίδια επιδεξιότητα και στα δύο χέρια (να είναι αμφιδέξιος), να βλέπει καθαρά και διεισδυτικά και να μη φοβάται».

Κλινική περιγραφή του καρκίνου:

Ο Cornelius Celsus καταγράφει τις διάφορες μεθόδους αντιμετώπισης, για τους  όγκους του μαστού και τους άλλους επιφανειακούς όγκους και ασχολείται με τη φτωχή πρόγνωση του καρκίνου. Στα γραπτά του προσδιορίζει, ακόμη, πιο συγκεκριμένα τον όρο «καρκίνος» και αναφέρει τη διόγκωση των λεμφαδένων της μασχάλης σε περιπτώσεις καρκίνου του μαστού: «Δεν υπάρχει τόσο μεγάλος κίνδυνος από έναν καρκίνο, εκτός και αν ερεθιστεί από ιατρικό σφάλμα. Αυτή η νόσος γενικά συμβαίνει στα ανώτερα τμήματα του σώματος, στο πρόσωπο, στα αυτιά, στα χείλη και στους μαστούς της γυναίκας και σε μερικούς χρησιμοποιούνται καυστικά φάρμακα, σε άλλους γίνεται καυτηριασμός και άλλοι κόβονται με μαχαίρι. Ποτέ κανένας ασθενής δε θεραπεύτηκε με τα φάρμακα, μα και μετά από καυτηριασμό αυξήθηκε ο όγκος σε μέγεθος και επιταχύνθηκε η νόσος και στο τέλος αυτό αποδείχθηκε μοιραίο. Όταν χρησιμοποιήθηκαν ελαφρά φάρμακα για να καταπραϋνθεί η νόσος, η επιβίωση ήταν μακρύτερη».

Στο βιβλίο του βρίσκουμε για πρώτη φορά μια κλινική περιγραφή του καρκίνου. Ξεχώρισε τέσσερις τύπους καρκίνου «τους κακοήθεις, τους καρκίνους χωρίς έλκος, τους εξελκωμένους καρκίνους και το «θύμιον» που έμοιαζε με θυμάρι και αιμορραγούσε εύκολα». Για τους τρεις τελευταίους καρκίνους αρνείται τη χειρουργική επέμβαση.

Ο Κέλσος δεν προχώρησε σε λεπτομέρειες για τη χειρουργική θεραπεία. Για μια πλήρη περιγραφή του τρόπου εγχείρησης  στρεφόμαστε στον Αέτιο τον Αμιδηνό της Βυζαντινής άνθισης στην Χριστιανική περίοδο, ο οποίος στηρίχθηκε σ’ αυτά που είχαν γραφεί από τον Αρχιγένη που ήταν παθολόγος και τον Λεωνίδη που ήταν χειρουργός και προέρχονταν και οι δύο από την Αλεξανδρινή Σχολή. Μόνο όγκοι του μαστού που καταλάμβαναν λιγότερο από το μισό του οργάνου ήταν κατάλληλοι για χειρουργική θεραπεία. Συνιστά να μην αφαιρείται κατά την επέμβαση ο μείζων θωρακικός μυς: « Όταν όλο το στήθος γίνεται σκληρό και ο όγκος επεκτείνεται στο θώρακα ο χειρουργός δεν πρέπει να χειρουργεί» υποστήριζε ο Corneliuς Celsus. Αυτή αναφέρεται ως η πρώτη σταδιοποίηση.

H πρώτη σελίδα της πρώτης έκδοσης του έργου του Celsus’s    «De medicina libri octo», (Florence, 1478)
H πρώτη σελίδα της πρώτης έκδοσης του έργου του Celsus’s «De medicina libri octo», (Florence, 1478)

Φανταστικό πορτραίτο του Αρχιγένη
Φανταστικό πορτραίτο του Αρχιγένη

Αρχιγένης Απαμεύς (98-115 μ.Χ.):

Ο Αρχιγένης υπήρξε ένας από τους πιο σημαντικούς και διάσημους Έλληνες γιατρούς που έδρασαν στη Ρώμη κατά την αυτοκρατορική εποχή. Γεννήθηκε στην Απάμεια της Συρίας. Ο πατέρας του ονομαζόταν Φίλιππος και ήταν και αυτός γιατρός. Ο κύριος δάσκαλός του ήταν ο γιατρός Αγαθινός από την Σπάρτη. Ο Αρχιγένης άσκησε την τέχνη του με ιδιαίτερη επιτυχία και διακρίθηκε, κυρίως, ως φαρμακοποιός και χειρουργός. Είχε πρόσβαση στην αυτοκρατορική αυλή όπως διαφαίνεται και διετέλεσε και ως στρατιωτικός ιατρός. Δημιούργησε δική του σχολή είχε μεγάλη φήμη και υπήρξε συγγραφέας πολυγραφότατος. Στη Σούδα αναφέρει ότι έζησε ως τα 63 χρόνια του. Ο Αλέξανδρος ο Τραλλιανός τον αποκαλεί «θεώτατον ιατρόν». Ο Γαληνός τον επαινεί, σημειώνει όμως ότι ένα μεγάλο μέρος της φήμης του οφείλει σε άλλους ιατρούς που συμβουλεύτηκε όπως ο Απολλώνειος Μυς και ο Ηρόφιλος. Από το έργο του άντλησαν διδάγματα και το χρησιμοποίησαν ως πρότυπο οι ιατροί: Αέτιος, Αρεταίος, Άντυλλος, Ορειβάσιος, Παύλος Αιγινήτης, Σωρανός, Φιλούμενος.

Aναφέρεται σε κωμωδία του Juvenal, ως «ο κατ’ εξοχήν ιατρός». Φημίζεται για τα συγγράμματά του, αλλά και για το ότι ήταν καλός και πρακτικός γιατρός και χειρουργός.

Τα συγγράμματά του χάθηκαν. Βρίσκονται, όμως, πολλά αποσπάσματα στον Ορειβάσιο.

Έγραψε:

  1. Περί των κατά γέρος φαρμάκων (2 βιβλία)
  2. Περί καστορίου χρήσεως
  3. Περί της δόσεως του Ελλεβόρου
  4. Περί τόπων πεπονθότων (3 βιβλία)
  5. Περί των εν τοις νόσοις καιρών (2 βιβλία)
  6. Περί της των πυρετών σημειώσεως (11 βιβλία)
  7. Περί σμυγριών (8 βιβλία)
  8. Περί χρονίων παθογνωμικών
  9. Γράμματα με ιατρικά θέματα (11 βιβλία) 

Ασχολήθηκε συστηματικά με τον καρκίνο του μαστού:

Ο Αρχιγένης έδωσε με μεγάλη σαφήνεια την περιγραφή του καρκίνου του μαστού, η οποία διατηρήθηκε ως τον 18ο αιώνα. Όπως, προκύπτει από τις σωζόμενες μαρτυρίες, ο Αρχιγένης ασχολήθηκε συστηματικά με τον καρκίνο, κυρίως του μαστού, αλλά και αυτού που εμφανίζεται σε οποιοδήποτε άλλο μέρος του σώματος. Στα σχετικά με την νόσο αυτή κείμενα του Ορειβασίου, του Αετίου και του Παύλου Αιγινήτη, αναφέρονται απόψεις του Αρχιγένη τόσο για την παθολογία της νόσου όσο και για τη θεραπευτική αντιμετώπισή της. Ανάμεσα στις σωζόμενες θεραπευτικές υποδείξεις του Αρχιγένη περιλαμβάνονται και αρκετά καταπλάσματα, είτε δικά του είτε δανεισμένα από άλλους γιατρούς.

Συγκεκριμένα: Στον τέταρτο λόγον του Αετίου στο (φ. 168r-v) που αφορά τα πάθη των μασθών, εντοπίζεται ένα φάρμακο του Αρχιγένη. «Αρχιγένους προς ανάβρωσιν μασθών μετά κακοηθείας και φυλακής μασθών». Το ίδιο κείμενο εντοπίζεται, επίσης, σε κείμενα του Παύλου του Αιγηνίτη (Επιτ. Ιατρ. 3, 35 CMG IX/1,s. 222,1-12) και του Ορειβάσιου (Ιατρ.συν.εκλ. 136, 1-2 CMG VI/2/2, ΣΕΛ 299, 5-17) με τις εξής ενότητες: Περί των κατά τους μασθούς παθών, Προς σκληρίας μασθών, Αρχιγένους προς ανάβρωσιν μασθών μετά κακοηθείας και φυλλακής μασθών, Διαφυλακτικά μασθών, Προς τας των μασχαλών δυσωδίας και συνιδρώσεις και Προς τας των μασθών σκληρίας και των υποχονδρίων και των της γαστρός παθών.

Ο Αρχιγένης συνιστά την έμπλαστρον του Διονυσίου σε κακοήθεις νόσους των μαστών (Ορειβ., Ιατρ.συν. εκλ. 136, 1-5 CMG VI/2/2, SS, 299,4 κ.ε.): Περί γυναικείων παθών. Μασθών αναβρώσεσι ταις μετά κακοηθείας Αρχιγένους…(σελ 299, 31-43) Η Διονυσιάς διαφορητική προγέγραπται  η Διονυσιάς και η ανθηρά. Ο Αρχιγένης συνιστά ένα φάρμακο της Ιουνιάδος για κακοήθεις νόσους των μαστών βλ. Ορειβ., Ιατρ. Συν. Εκλ. 136 (1330, 2 CMG VI/2/2, σς. 299, 4 κ.ε.): Περί γυναικείων παθών. Μασθών αναβρώσεσι ταις μετά κακοηθείας, Αρχιγένους. Εις Ανδριανού καλού οίνου…(17-20) Ιουνιάδος φάρμακον «ελαίου παλαιού λιβάνου ουγγίας γ΄» (Αετ., Λογ. Ιατρ.16, 37: σ. 55, 1-6 Ζ) και ο.π. 136 (133), 3 «Λιθαργύρου, ψιμυθίου ανά δραχμάς ς΄μίσγε την κηρωτήν» (Αετ., Λογ.ιατρ. 16,37¨σ. 55, 6-14 Ζ). Το φάρμακο αυτό της Ιουνιάδος εντοπίζεται στον Αέτιο ως παράθεμα στο έργο του γιατρού Φιλουμένου.

Στη θεραπευτική του καρκίνου ο Αρχιγένης εφάρμοζε την Ιπποκρατική άποψη ότι είναι προτιμότερο να μην εφαρμόζεται καμιά θεραπεία. Και τούτο γιατί αν λάβει θεραπεία η ασθενής θα πεθάνει σύντομα, ενώ αν αφεθεί χωρίς θεραπεία, μπορεί να ζήσει για μεγάλο χρονικό διάστημα (ΙV Αφορισμοί 6ον.38 Σελ 572).

Διέκρινε 2 κατηγορίες καρκίνου: τους ελκωτικούς που ήταν μαύροι ή μαυροκίτρινοι στο χρώμα και τους κεκκρυμμένους. Από αυτούς ο μόνος που μπορεί να χειρουργηθεί είναι αυτός του μαστού, με τον ενδεχόμενο κίνδυνο της αιμορραγίας.

Πρέπει να σημιωθεί ότι ο Αρχιγένης δεν παρότρυνε ούτε για την χειρουργική θεραπεία ούτε για την εφαρμογή πολλών φαρμάκων, στον καρκίνο του μαστού. Από την άλλη μεριά είναι γνωστό ότι ασχολήθηκε με χειρουργικά θέματα και κυρίως, με τη μαστεκτομή.

Στον Αρχιγένη αποδίδονται επτά κεφάλαια με διαφορετικά γυναικολογικά θέματα ανάμεσα στα οποία «Περί καρκινωμάτων εν μήτρα», «Περί σκίρρου και σκιρρωμάτων εν υστέρα-Σωρανού», στο σύγγραμμα του Αετίου εντοπίζεται ένα ακόμη κεφάλαιο που αφορά τους μαστούς «Αετ. Λόγ. Ιατρ. 16, 42 (σς.60, 1 κ.ε.Ζ.)», «Περί των εν μαστοίς καρκινωμάτων εκ των Αρχιγένους και Λεωνίδου, και «περί σημείων ηλκωμένων καρκινωμάτων» (σ. 61, 4-5 Ζ): και μάλλον ούτος (ο καρκίνος) παροξύνεται εν ταις χειραψίαις και ταις φαρμακείαις και τέλος σε ένα άλλο κεφάλαιο που αφορά γενικά τους καρκίνους των γυναικών, παρατίθεται μια Αρχιγένεια συνταγή «Αετ. , Λογ. Ιατρ. 16, 48 σσ, 4 κ.ε.Ζ  Ηλκωμένου καρκίνου επιμέλεια» για την οποία μας δημιουργείται το ερώτημα αν ο Αρχιγένης εγχειρίζει ή όχι.


Λεωνίδης (περίπου 180 μ.Χ.):

Προικισμένος χειρουργός της Αλεξανδρινής σχολής που γράφει μεταξύ πολλών άλλων και τέσσερα βιβλία για τις ασθένειες του μαστού:

  1. Περί των κατά τους μαστούς συριγγίων
  2. Περί του σκιρρωθέντος μαστού
  3. Περί των εν μαστοίς καρκινωμάτων
  4. Περί της χειρουργίας καρκινωμάτων

Σώθηκαν μόνο αποσπάσματα. Η μέθοδος όμως της μαστεκτομής, όπως την περιέγραψε, ακολουθείται σ’ όλη τη βυζαντινή περίοδο, τους Άραβες και το Μεσαίωνα στη Δύση. Άσκησε το ιατρικό επάγγελμα στη Ρώμη. Ήταν μαθητής του Αγαθίνου, ιδρυτή της επισυνθετικής σχολής. Ο Γαληνός τον αποκαλεί «επισυνθετικόν ιατρόν» διότι συνδύαζε την μεθοδική, την εμπειρική και την δογματική διδασκαλία. Τον αναφέρουν: Αέτιος Αμιδηνός, Καίλιος Αυρηλιανός, Παύλος Αιγινήτης. Ασχολήθηκε με τη χειρουργική, εφάρμοσε νέες μεθόδους ακρωτηριασμού των άκρων, τροποποίησε την θεραπεία της κήλης και των όγκων, ασχολήθηκε με την θεραπευτική και την γυναικολογία και πριν από την χειρουργική επέμβαση των αιμορροϊδων χρησιμοποιούσε ειδική λαβίδα δικής του επινόησης για την συμπίεσή τους και μείωση του όγκου τους επί μεγάλο χρονικό διάστημα.

Είναι ο πρώτος που περιγράφει αφαίρεση όγκου μαστού με εγχείρηση:

Όσο μπορούμε να κρίνουμε ο Λεωνίδης ήταν ο πρώτος που περιέγραψε τη μαστεκτομή και αφαίρεσε όγκο μαστού. Βέβαια και επί εποχής Ιπποκράτη πρέπει να γινόντουσαν εγχειρήσεις μιας και αναφέρεται ότι από αυτές θα πεθάνουν πιο γρήγορα. Άλλωστε, υπάρχει και ανάθημα που έχει αφαιρεθεί ο μαστός από την Ελληνιστική περίοδο. Ο ίδιος εφάρμοσε και τον καυτηριασμό σαν μέσο θεραπείας.

Στη μελέτη του «περί σκιρρωθέντος μαστού» αναφέρει: Επί μεν των άλλων μερών του σώματος ως προείρηται, ο σκιρρώδης όγκος ανώδυνος έστιν, επί δε μαστού γίνεται οδύνη ου δια την φύσιν του πάθους, αλλά δια το βάρος καθελκομένου του τιτθού. Ει μεν ουν όλος είη εσκιρρωμένος ο μαστός, συνημμένου του σκίρρου τω θώρακι και μη δυναμένης της από των υγιών εκτομής χωρίς κινδύνου γενέσθαι, ου δει εγχειρείν εάν δε το άκρον του μαστού ή και έως ημισείας εσκιρρωμένον ή δοκιμαζέσθω ο ακρωτηριασμός χωρίς καύσεως, ου γαρ ευλαβούμεθα επί του σκίρρου αιμορραγίαν, ώσπερ επί του καρκινώματος. Μετά δε την αφαίρεσιν διαμότωσις δοκιμάζεται και τα ακολούθως προς την της ελκώσεως ίασιν.

Δηλαδή: Στα άλλα μέρη του σώματος όπως έχει προαναφερθεί, ο σκιρρώδης αυτός όγκος ανώδυνος είναι, πάνω στο μαστό γίνεται πόνος, όχι εξαιτίας της φύσης της πάθησης, αλλά εξαιτίας του βάρους που δημιουργείται. Εάν μεν λοιπόν είναι όλος ο μαστός με σκίρρο, συμφύεται με το θώρακα και αν δεν μπορεί να γίνει εκτομή από τα υγιή κομμάτια χωρίς κίνδυνο, δεν πρέπει να τον εγχειρήσουμε, εάν όμως το άκρο του μαστού ή και μέχρι το μισό είναι εσκιρρωμένο αν δοκιμασθεί ο ακρωτηριασμός χωρίς καυτηρίαση, δεν είμαστε τόσο σίγουροι για το αν θα αιμορραγήσει ο σκίρρος, όπως είμαστε στον καρκίνο. Μετά την αφαίρεση δοκιμάζεται μια τομή για την ίαση του έλκους.

Ο Αέτιος από την Αμίδα καταγράφει στο σύγγραμμά του περί των εν μήτρα παθών τη χειρουργική των καρκινωμάτων κατά Λεωνίδα ως εξής: Της πασχούσης ύπτιας εσχηματισμένης, υπέρ το καρκίνωμα διαιρώ το μέρος του μαστού το υγιές και το διηρημένον υποκαίω καυοτηρίοις, έως ότου εσχαρωθέντων των σωμάτων επισχεθή η αιμορραγία. Είτα πάλιν τέμνω, περιχαράσσων άμα και βαθυτομών τον μαστόν, καιπάλιν τα τετμημένα καίω. Και πλειστάκις τούτο ποιώ τέμνων και μετά ταύτα καίων προς εποχήν της αιμορραγίας και έστιν ακίνδυνος η αιμορραγία αύτη. Με τα δε την τελείαν αποκοπήν πάλιν επικαίω τα μέρη τα όλα έως αναξηρασμού, το μεν γαρ πρώτον και δεύτερον προς την της αιμορραγίας εποχή, έσχατον δε μετά την τελεία αποκοπήν τα καυτήρια προσάγειν προς την του πάθους όλου ανασκευήν. Είωθα δε πότε και χωρίς καύσεως ενεργείν, όταν όγος γένηται περί τον μαστό χοιρώδης, μελετών την του καρκινώματος γένεσιν. Τοιούτου τοίνυν όντος του πάθους, έξεστιν αρκεσθήναι τη απότων υγιών μερών εκτομή του μαστού. Ουδέ γαρ σφοδρά γίνεται επί των τοιούτων αιμορραγία…

Δηλαδή: η ασθενής τοποθετείται σε ύπτια θέση. Μετά γίνεται μια τομή στο υγιές μέρος του μαστού πάνω από τον καρκίνο και εφαρμόζονται καυτηριασμοί μέχρι να δημιουργηθεί μια εσχάρα και να σταματήσει η αιμορραγία. Μετά γίνεται άλλη τομή μέχρι το βάθος του μαστού και πάλι καυτηριάζονται τα κομμένα τμήματα. Αυτό επαναλαμβάνεται συχνά εναλλακτικά κόβοντας και καίγοντας για να σταματήσει η αιμορραγία. Με αυτόν τον τρόπο ο κίνδυνος της αιμορραγίας αποφεύγεται. Όταν η αποκοπή ολοκληρωθεί επαναλαμβάνεται ο καυτηριασμός για άλλη μια φορά μέχρι που όλα τα  τμήματα να αποξηρανθούν. Οι πρώτοι καυτηριασμοί γίνονται για να σταματήσει η αιμορραγία και οι υπόλοιποι για να εκριζωθούν όλα τα υπολείμματα της νόσου. Μερικές φορές δε γίνεται καυτηριασμός, όπως σ’ έναν σκληρό όγκο όπου υπάρχει κίνδυνος να εξελιχθεί σε καρκίνο. Σε τέτοια περίπτωση γίνεται μια διατομή σε υγιή ικανοποιητικά όρια μέχρι εκεί που αναμένεται να μην αιμορραγήσει». Ο Λεωνίδης  εφάρμοζε την εγχείρηση ανάλογα με το κλινικό στάδιο της νόσου.


ΣΩΡΑΝΟΣ Ο ΕΦΕΣΙΟΣ  Χειρουργική της κεφαλής
ΣΩΡΑΝΟΣ Ο ΕΦΕΣΙΟΣ Χειρουργική της κεφαλής
Σωρανός ο Εφέσιος (2ος αιώνας μ.Χ.):

Ονομαστός Έλληνας ιατρός που σπούδασε στην Αλεξάνδρεια και άσκησε την ιατρική με μεγάλη επιτυχία στη Ρώμη όπου κατέκτησε τον τίτλο του «πρίγκηπα των μεθοδικών». Γονείς του ήταν ο Μένανδρος και η Φοίβη. Διακρίθηκε, κυρίως, στη Μαιευτική και την Γυναικολογία των οποίων θεωρείται ιδρυτής. Ο «πατέρας» της Μαιευτικής και της Γυναικολογίας συνιστούσε τη χρήση αντισυλληπτικών (πεσσούς ή αλοιφές με σπερμοκτόνες ουσίες), αλλά ήταν αντίθετος με τις εκτρώσεις με μηχανικά μέσα. Παρόλο που χρησιμοποιεί διαστολείς του κόλπου για να εξετάσει τον τράχηλο της μήτρας (κάτι που έκανε παλαιότερα ο Αρχιγένης), δεν κάνει ιδιαίτερες αναφορές «περί θυμών των εν γυναικείοις μέρεσιν» στη συγγραφή του «Περί γυναικείων παθών». Εδώ, να σημειωθεί ότι ο Πατερμαλής Δημήτριος βρήκε στο Δίον διαστολέα του 2ου π.Χ. αιώνα, άρα πριν τον Αρχιγένη. Επίσης έχουν βρεθεί διαστολείς και στην Πομπηία το 78 μ.Χ..

Διαφοροποίηση του σκίρρου από τον καρκίνο:

Ο Σωρανός διαφοροποιεί τον σκίρρο από τον καρκίνο και προτείνει να μη χειρουργείται ο προσβεβλημένος μαστός όταν ο όγκος έχει προσβάλλει το θωρακικό τοίχωμα.


Ο Ιπποκράτης (δεξιά) διδάσκει τον ενδοξότατο Γαληνό. Συμβολίζει τη συνέχεια του ιπποκρατικού πνεύματος που κυριάρχησε στο Βυζάντιο και στη Δύση  Τοιχογραφία της κρύπτης του καθεδρικού ναού της πόλεως Anagni που βρίσκεται στην κεντρική Ιταλία

Γαληνός Περγαμηνός (131-198 μ.Χ.) :

Μεγάλος Έλληνας ιατρός που σπούδασε στην Πέργαμο και την Αλεξάνδρεια και εργάστηκε στη Ρώμη. Θεωρούνταν δεύτερος μετά τον Ιπποκράτη. Ο Μάρκος Αυρήλιος του αφιέρωσε μαρμάρινη στήλη στην οποία έγραφε: «Μάρκος Αυρήλιος αυτοκράτωρ Ρωμαίων» και δίπλα «Ενδοξότατος Γαληνός αυτοκράτωρ ιατρών». Δηλαδή, «Εγώ είμαι αυτοκράτορας των Ρωμαίων και ο Γαληνός αυτοκράτορας των ιατρών». Το «Γαληνός» προέρχεται από την ελληνική λέξη γαλήν(ι)ος που σημαίνει νηφάλιος και ήσυχος χαρακτήρας. Ο πατέρας του τον ονόμασε Γαλήνιο και όχι Κλαύδιο, όπως αναφέρουν οι Δυτικοί. Το Claudius προήλθε από το Cl. Galenus (Clarissimus δηλ. ενδοξότατος), που του είχε δώσει ο Μάρκος Αυρήλιος. Πρώτα σπούδασε φιλοσοφία και μετά ιατρική. Το έργο του έχει επηρεαστεί από διάφορες σχολές όπως από τους «δογματικούς», τους «εμπειρικούς», τους «εγκυκλοπαιδικούς» και τους «μεθοδικούς», από τους οποίους ξεχώρισε και κράτησε μόνο όσα στοιχεία θεώρησε αυτός πως ήταν αξιόλογα και απέρριψε όσα δεν ήταν κατ’ αυτόν σοβαρά και τεκμηριωμένα. Γι’ αυτό, ο Γαληνός θεωρήθηκε ότι είναι ένας συστηματικός «εκλεκτικός». Οι πειραματικές αντιλήψεις του Γαληνού στηρίζονταν στην αρχή ότι «τίποτα δεν αξίζει ένα πείραμα εφόσον δε στηρίζεται σε κάποιο λογικό συλλογισμό, αλλά και τίποτα δεν αξίζει ένα πείραμα εφόσον δεν επιβεβαιωθεί». Τα κυριότερα σφάλματα του έργου του Γαληνού ήταν ανατομικά, γιατί στηρίχθηκε, κυρίως, σε ανατομές ζώων, γιατί, την εποχή του στη Ρώμη απαγορευόντουσαν οι νεκροτομές ανθρωπίνων πτωμάτων, τις οποίες είχε δει καλά κυρίως στην Αλεξάνδρεια που είχε φοιτήσει. Οι ανατομικές αυτές πλάνες διατηρήθηκαν ως την Αναγέννηση, οπότε κατέπεσαν με τις ανατομικές μελέτες του Andreas Vesalius που έγιναν επί ανθρώπινων πτωμάτων.

O Ενδοξότατος Γαληνός
O Ενδοξότατος Γαληνός

Εκτός από την παθολογία και την χειρουργική, η δραστηριότητά του στράφηκε σε έρευνες ανατομικής, φυσιολογίας, φαρμακολογίας και συγχρόνως στη φιλοσοφία. Κατόρθωσε να συγκεντρώσει και να αφομοιώσει το σύνολο των ιατρικών γνώσεων της εποχής του και να τις οργανώσει με βάση πρωτότυπες θεωρίες. Ο Γαληνός παρασκεύαζε μόνος του τα πολυσύνθετα φαρμακευτικά σκευάσματα, τα προοριζόμενα για τους αρρώστους του, τα οποία ονομάζονται και Galenica «Γαληνικά», πολλά από τα οποία υπήρχαν μέχρι τον 20ο αιώνα. Από τα 500 βιβλία που έγραψε σώζονται τα 100. Η δουλειά του στη φυσιολογία και ανατομία αποτελούσε σημείο αναφοράς έως το μεσαίωνα. Κατά τις αντιλήψεις του Γαληνού στους 4 χυμούς του Ιπποκράτη αντιστοιχούν ανθρώπινοι χαρακτήρες. Ο αιματώδης (αίμα), ο φλεγματώδης (φλέγμα), ο χολερικός (κίτρινη χολή) και ο μελαγχολικός (μαύρη χολή). Η αναλυτική μεθοδολογία, συμπληρώνει τις συνθετικές πραγματείες του Ιπποκράτη. Από τη σύζευξή τους (σύνθεση – ανάλυση) δημιουργήθηκε πρώτα ο Γαλληνικός Ιπποκρατισμός και αργότερα ο Νέο-Ιπποκρατισμός.

Προτείνει, κυρίως, συντηρητική θεραπεία για τον καρκίνο μαστού:

Ο Γαληνός πίστευε όπως και ο Ιπποκράτης ότι «η μέλαινα χολή» ήταν η κύρια αιτία ανάπτυξης καρκίνου του μαστού («δια την πλεονεξία της μαύρης χολής γίνεται καρκίνος»). Η προτεινόμενη αγωγή ήταν ειδικές δίαιτες και άλλες θεραπείες, όπως ο εξορκισμός και η εφαρμογή τοπικών επιθεμάτων. Ο Γαληνός έδωσε στον καρκίνο τον ορισμό Καρκίνωμα έστιν όγκος κακοήθης και περίσκληρος, ανέλκωτος ή ηλκωμένος.

Με τον όρο παρά φύσιν όγκοι ο Γαληνός εννοούσε κάθε αφύσικη αύξηση μιας μάζας στο σώμα, όπως καλοήθεις και κακοήθεις όγκους, φλεγμονές, ανευρύσματα, νόσους του δέρματος, έλκη, οίδημα, σκίρρο. Ο καρκίνος του μαστού έγινε γνωστός σαν οίδημα και διόγκωση των φλεβών που θύμιζε τα πόδια ενός κάβουρα. Ένα φλεγμονώδες οίδημα είναι ευαίσθητο και ένας σκίρρος είναι επώδυνος στη ψηλάφηση.

Ο Γαληνός έγραψε ότι η θεραπεία του καρκίνου του μαστού μπορεί να είναι συντηρητική ή χειρουργική. Έτσι, στα πρώιμα στάδια είχε μεγαλύτερη επιτυχία η συντηρητική θεραπεία, ενώ όταν ο όγκος είχε γίνει μια μεγάλη μάζα μόνο το χειρουργείο μπορούσε να προσφέρει μια ελπίδα για ίαση. Πάντως, συζητήθηκε πολύ η ένδειξη της χειρουργικής προσέγγισης του καρκίνου του μαστού. Πολλοί ιατροί ισχυρίστηκαν ότι χειρουργείο θα έπρεπε να γίνεται σε απελπιστικές καταστάσεις, όπως όταν ένας ελκοποιημένος καρκίνος προκαλεί τόσο πόνο και δυσοσμία, ώστε η ασθενής θα μπορούσε να χειρουργηθεί από μόνη της. Άλλοι πίστευαν ότι δεν υπάρχει ένδειξη για χειρουργική θεραπεία. Γενικά, ο Γαληνός δε βλέπει την δυνατότητα ίασης με την χειρουργική, καθώς, πίστευε ότι ο καρκίνος είναι νόσος διαθέσεως (εσωτερικής δυσλειτουργίας – κακοχυμίας). Μερικοί γυρνούν αιώνες πίσω όταν ο Ιπποκράτης είχε ταχθεί κατά της χειρουργικής θεραπείας σε υποκλινικούς καρκίνους. Ο Γαληνός, σχεδόν, συμφώνησε με τον Σεβάσμιο ιατρό της Κω, ότι ο «κρυμμένος» καρκίνος είναι καρκίνος που υπάρχει στο σώμα, στο στόμα, στον τράχηλο ή στον πρωκτό.

Όταν ο όγκος είχε εγκατασταθεί στην επιφάνεια του σώματος ο Γαληνός συζητούσε την πιθανότητα για εκρίζωση. Εδώ, τονίζεται ότι ο Γαληνός κάνει και περιγράφει την μαστεκτομή. Η εξαίρεση του όγκου έπρεπε να γίνει σε υγιείς ιστούςερικόψας δε παν το πεπονθός, ως ουδεμία υπολείπεσθαι ρίζαν). Στην ορολογία του Γαληνού ρίζες δεν ήταν προεξοχές του όγκου, αλλά οι διασταλμένες φλέβες γεμισμένες με νοσηρή μέλαινα χολή. Η χειρουργική θεραπεία θα μπορούσε να βοηθήσει στην εξαίρεση του υπερφυσικού όγκου στα όρια μεταξύ των νοσηρών και υγιών μερών. Χρησιμοποιεί το νυστέρι για την εκτομή. Ο χειρουργός θα έπρεπε να έχει υπόψιν του τον κίνδυνο της αθρόας αιμορραγίας από τα μεγάλα αγγεία. Όταν θα σταματήσει την αιμορραγία, θα υπάρχει ένας ορισμένος κίνδυνος των γύρω υγιών περιοχών να μολυνθούν από το μολυσμένο υγρό όγκο που βρίσκεται μέσα στα αγγεία. Η χρήση του καυτηριασμού στην καταστροφή των κύριων ριζών περιλαμβάνει τον κίνδυνο ότι το κάψιμο θα είναι πιο εκτεταμένο από ότι πραγματικά χρειάζεται. Όταν ο χειρουργός τολμά να  πάρει το ρίσκο ξεκινά καθαρισμούς για να εκκενώσει τον όγκο. Αφού, έχει κόψει όλο το νοσηρό κομμάτι, θα επιτρέψει στο αίμα να ρέει ελεύθερα για ένα χρονικό διάστημα. Αντί να σταματήσει την αιμορραγία, αμέσως, θα πιέσει τα αγγεία για να βγάλει το πηκτό μέρος του αίματος. Μερικοί χειρουργοί και ο Γαληνός χρησιμοποιούσαν πυρακτωμένα μαχαίρια για να κόβουν και να καίνε ταυτόχρονα. Έτσι, η καυτηρίαση που χρησιμοποιούσαν είχε διπλή αποστολή, αφ’ ενός μεν να σταματήσει την αιμορραγία, αφ’ ετέρου δε να κάψει τυχόν υπολείμματα ή προσεκβολές του όγκου.


Δίων ο Κάσσιος (155-235 μ.Χ.):

Αναφέρει τα χτυπήματα στο στήθος ως αίτιο για την ανάπτυξη καρκίνου του μαστού. Η πλήξη των μαστών και του στήθους, γενικά, από τη γυναίκα με τα ίδια της τα χέρια ήταν εκδήλωση απελπισίας λόγω πένθους ή σημαντικής απώλειας.

Βιβλιογραφία

Διδακτορική Διατριβή Σάββη Μάλλιου Κριαρά

Γράφει η
Δρ Σάββη Μάλλιου Κριαρά
Ειδικός Παθολόγος- Ογκολόγος, MD, PhD

Διαβάστε περισσότερα για την Σάββη Μάλλιου Κριαρά

Διαβάστε, επίσης,

Ο μαστός στην Τέχνη 

Ο ακρωτηριασμός των μαστών

Μαστός και μαστεκτομή

Ο καρκίνος του μαστού στην αρχαία Αίγυπτο

Ο καρκίνος του μαστού στην αρχαία Ελλάδα

Η ιστορία του καρκίνου μαστού τον 20ο αιώνα

Η ιστορία του καρκίνου του μαστού το 19ο αιώνα

Η ιστορία του καρκίνου μαστού το 18ο αιώνα

Η ιστορία του καρκίνου μαστού το 17ο αιώνα

Η ιστορία του καρκίνου μαστού το 16ο αιώνα

Ο καρκίνος του μαστού στη βυζαντινή περίοδο

Ο καρκίνος του μαστού στην εποχή των Αράβων

sympliromata karkinos mastoy 1

Η καθοδήγηση για την επιλογή των ποιων συμπληρωμάτων διατροφής, από τα ανωτέρω, είναι κατάλληλα για την ασθένειά σας θα γίνει σε συνεννόηση με το θεράποντα ιατρό

Print Friendly, PDF & Email
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΑΡΘΡΑ

Ανεπιθύμητες ενέργειες μετά από εμβόλια mRNA COVID-19

Ανεπιθύμητες ενέργειες μετά από εμβόλια mRNA COVID-19. Οι κυριότερες είναι οι καρδιoαγγειακές επιπλοκές, οι θρομβώσεις και η θρομβοπενία. Επιμέλεια παρουσίασης  Δρ Σάββη Μάλλιου Κριαρά  Ειδικός Παθολόγος-Ογκολόγος, MD,...

ΔΗΜΟΦΙΛΗ