Καρκινοειδείς όγκοι. Τι γνωρίζουμε για αυτούς, ποια όργανα εμπλέκονται, ποια τα συμπτώματα, η διάγνωση και η θεραπεία τους
Ειδικός Παθολόγος-Ογκολόγος, MD, PhD
Οι καρκινοειδείς όγκοι, ICD-10 C75, E34.0, θεωρείται ότι μπορεί να αποτελούν μέρος του MEN I (MULTIPLE ENDOCRINE NEOPLASIAS), ογκοκατασταλτικό γονίδιο 11q13
1. Όγκοι της υπόφυσης (ακρομεγαλία, μη λειτουργικά αδενώματα, προλακτινώματα, αδενώματα ACTH-Adrenocorticotropic hormone)
2. Νησιδιακοί όγκοι παγκρέατος (γαστρίνωμα, γλουκαγόνωμα, βίπωμα, ινσουλίνωμα)
3. Υπερπλασία παραθυρεοειδών αδένων
Και σε νόσο Von Hippel Lindau’s παρατηρούνται.
Οι καρκινοειδείς όγκοι ανήκουν στο σύστημα APUD (Amine Precusor Uptake Decarvoxylation), που περιλαμβάνουν κύτταρα από το εμβρυονικό νευροεκτόδερμα (μελανοκύτταρα, θυρεοειδικά κύτταρα, κύτταρα του μυελού των επινεφριδίων, κύτταρα των παρασπονδυλικών γαγγλίων και κύτταρα αργενταφινών κυττάρων εντέρου).
Παράγουν ενδιάμεσες ουσίες ορμονών (σεροτονίνη, κατεχολαμίνες, ισταμίνη, κινίνη). Σε αυτούς τους ιστούς παρατηρούνται νεοπλασίες, όπως καρκινοειδείς όγκοι, φαιοχρωμοκύττωμα, μυελοειδές καρκίνωμα θυρεοειδούς. Οι όγκοι αυτοί, επίσης, παράγουν πεπτιδικές ορμόνες (ACTH και VIP-Vasoactive Intestinal Peptide-αγγειοδραστικό εντερικό πολυπεπτίδιο). Άλλοι πεπτιδικοί ενδοκρινικοί όγκοι παραθυρεοειδών και παγκρεατικοί νησιδιακοί έχουν APUD κύτταρα, ακόμη κι αν δεν προέρχονται από το νευροεκτόδερμα.
Οι πρωταρχικοί όγκοι είναι μικροί και συνήθως, προέρχονται από το λεπτό έντερο. Μπορεί, όμως, ν’ αναπτυχθούν και στο στομάχι, στο κόλον, στο ορθό, στους πνεύμονες, στις ωοθήκες και σπάνια αλλού. Τα καρκινοειδή σκωληκοειδούς απόφυσης είναι συχνά, αλλά, δεν έχουν κλινική σημασία.
Μετάσταση πρωταρχικά γίνεται στο ήπαρ. Οι οστικές είναι οστεοβλαστικές μεταστάσεις και μπορούν να συμβούν. Οι καρκινοειδείς όγκοι κάνουν δεσμοπλασία και προκαλούν ίνωση του μεσεντερίου και απόφραξη του εντέρου (έντερο αλεξίπτωτο). Οι ανενεργείς ορμονικά όγκοι μπορούν να προκαλέσουν θάνατο, με αντικατάσταση του ιστού του ήπατος από τον όγκο και ηπατική ανεπάρκεια.
Από τους καρκινοειδείς όγκους το 60-100% είναι τοπικοί, το 40% περιοχικοί και το 29% μεταστατικοί.
Παράγωγα καρκινοειδών
Ορμονικά ενεργοί όγκοι υπάρχουν σε 30%-50% των ασθενών και προκαλούν μια σειρά από δυνητικά θανατηφόρες επιπλοκές (καρκινοειδές σύνδρομο).
Καρκινοειδή λεπτού εντέρου
Ποτέ δεν προκαλούν καρκινοειδές σύνδρομο, χωρίς, να έχουν δώσει μεταστάσεις στο ήπαρ, γιατί οι υπεύθυνοι ορμονικοί μεσολαβητές πρέπει να μεταβολιστούν πρώτα από το ήπαρ.
Καλοήθη και κακοήθη καρκινοειδή του πνεύμονος
Σε παρόμοια συχνότητα, αυτοί οι όγκοι που κάνουν το καρκινοειδές σύνδρομο είναι κακοήθεις. Τα καρκινοειδή του πνεύμονος μπορούν να έχουν ορμονικά αποτελέσματα, χωρίς μετάσταση κι έτσι ενεργά προϊόντα του όγκου μπαίνουν στην κυκλοφορία, χωρίς, να φιλτράρονται από το ήπαρ. Βέβαια, οι περισσότεροι ασθενείς με ενδοκρινολογικά ενεργά καρκινοειδή πνεύμονος έχουν μεταστάσεις ήπατος. Βρογχιακά καρκινοειδή, που παράγουν ACTH ή GRF (GROWTH HORMONE FACTOR), μπορεί να είναι καλοήθη και το σύνδρομο Cushing ή η ακρομεγαλία να είναι οι μόνες ενδοκρινικές εκδηλώσεις.
Τα ωοθηκικά καρκινοειδή, σπάνια, σχετίζονται με μεταστάσεις του ήπατος.
Μεσολαβητές του καρκινοειδούς συνδρόμου είναι η σεροτονίνη, η ισταμίνη, η κινίνη, οι προσταγλανδίνες, κ.α. ορμονικά ενεργά παράγωγα όγκων. Η κύρια πηγή σεροτονίνης είναι η διαιτητική τρυπτοφάνη που φυσιολογικά μεταβολίζεται σε νικοτινικό οξύ. Στο καρκινοειδές η τρυπτοφάνη γίνεται σεροτονίνη. Οι περισσότεροι ασθενείς με καρκινοειδές αναπτύσσουν έλλειψη νιασίνης και σε μερικούς, είναι κλινικά εμφανής η πελάγρα.
Άλλες ορμόνες και μεταβολίτες ορμονών είναι η καλσιτονίνη, η γαστρίνη, η ACTH και ο Growth Hormone Releasing Factor (GRF ή GHRF) ή παράγοντας απελευθέρωσης αυξητικής ορμόνης. Αυτά, μπορούν να κάνουν κλινικά σύνδρομα ή όχι, αλλά πρέπει να γίνει διερεύνηση για καρκίνο, πεπτικά έλκη ή σύνδρομο Cushing.
Όσον αφορά τον ηπατικό μεταβολισμό της τρυπτοφάνης και σεροτονίνης στο καρκινοειδές, επηρεάζεται, όπως αναφέραμε, οδηγώντας σε υπερβολική παραγωγή σεροτονίνης. Οι αναστολείς μονοαμινικής οξειδάσης (αναστολείς ΜΑΟ) επηρεάζουν τον μεταβολισμό της σεροτονίνης, γι’ αυτό αντενδείκνυνται σε καρκινοειδές σύνδρομο. Στα ούρα αποβάλλεται ως 5ΗΙΑΑ (5 ΥΔΡΟΞΥΙΝΔΟΛΟΞΙΚΟ ΟΞΥ).
Συμπτώματα καρκινοειδούς
Συμπτώματα σε ενδοκρινικά ανενεργείς όγκους: Οι περισσότεροι καρκινοειδείς όγκοι είναι ενδοκρινικά ανενεργείς. Μπορεί να εκδηλωθούν ως σκωληκοειδίτιδα, ως απόφραξη του εντέρου ή ως διόγκωση του ήπατος από τις μεταστάσεις.
Συμπτώματα σε ενδοκρινικά ενεργείς όγκους:
1. Οι μεσολαβητές προκαλούν flushing, διάρροια, υπόταση, βρογχόσπασμο, κεφαλαλγία. Μπορεί να συμβαίνει, ξαφνικά ή μετά από συναισθηματικό στρες, λήψη αλκοόλ, άσκηση, φαγητό ή μετά από την ψηλάφηση ήπατος που έχει μεταστάσεις.
2. Καρδιακή προσβολή, από βλάβες των βαλβίδων σε μακροχρόνια συμπτώματα. Τα καρκινοειδή ειλεού κάνουν στένωση τριγλώχινος βαλβίδος κι ανεπάρκεια και στένωση πνευμονικής. Τα βρογχιακά καρκινοειδή που κάνουν φλεβική αποχέτευση στον αριστερό κόλπο κάνουν νόσο μιτροειδούς βαλβίδας.
3. Το χαρακτηριστικό flushing διαφέρει, ανάλογα με τον πρωτοπαθή όγκο.
Σε καρκινοειδές ειλεού έχουμε ροζ χρώμα του άνω κορμού και προσώπου που διαρκεί 30 λεπτά.
Εργαστηριακά ευρήματα σε καρκινοειδή
Απαραίτητη θεωρείται η ιστολογική εξέταση. Καλύτερα να γίνεται Υγρή Βιοψία Αίματος. Ελέγχονται η χρωμογρανίνη Α, η συναπτοφτυσίνη, το NSE-Neuroson-Specific Enolase ή ειδική νευρωνική ενολάση, Ki67(MIB1) στην ιστολογική εξέταση.
Γίνεται 24ωρη συλλογή ούρων, για 5ΗΙΑΑ (5 ΥΔΡΟΞΥΙΝΔΟΛΟΞΙΚΟ ΟΞΥ), γιατί η σεροτονίνη, όπως είπαμε, είναι παράγωγο μεταβολισμού της τρυπτοφάνης και μεταβολίζεται σε 5ΗΙΑΑ και πρέπει να είναι μικρότερο από 9 mg στα ούρα 24ώρου.
Αιτίες αύξησης της 5ΗΙΑΑ ούρων:
-Καρκινοειδές
-Όγκοι που παράγουν 5ΗΙΑΑ, όπως, χοληφόρων, παγκρεατικοί νησιδιακοί και ο μυελοειδής καρκίνος του θυρεοειδούς.
-Τα καρύδια, οι μπανάνες, το αβοκάντο, γι’ αυτό απαγορεύεται η κατανάλωσή τους για 48 ώρες.
-Επίσης, προσοχή σε διάφορα φάρμακα, όπως τους αναστολείς ΜΑΟ που αυξάνουν την 5ΗΙΑΑ (οι φαινοθιαζίδες προκαλούν ψευδώς ελαττωμένη 5ΗΙΑΑ και πρέπει να σταματούν 2-3 ημέρες πριν).
-Τα σύνδρομα δυσαπορρόφησης, η νόσος ηλιακού πλέγματος, η νόσος Wipple, το τροπικό sprue αυξάνουν την 5ΗΙΑΑ περισσότερο από 20 mg στα ούρα 24ώρου.
Άρα 5ΗΙΑΑ μεγαλύτερο του 9 mg στα ούρα 24ώρου σε ασθενείς χωρίς δυσαπορρόφηση και μεγαλύτερο των 30 mg στα ούρα 24ώρου σε ασθενείς με δυσαπορρόφηση όταν έχει προηγηθεί δίαιτα είναι παθογνωμικό για τη νόσο και η τιμή δείχνει και το μέγεθος του όγκου και γι’ αυτό χρησιμοποιείται και για την παρακολούθηση του ασθενούς και για τη θεραπεία.
Διαγνωστικά μπορεί να γίνει και scanning με Ocreotide ή Octreoscan.
Σταδιοποίηση καρκινοειδών όγκων
Οι καρκινοειδείς όγκοι καρκινοειδές μπορεί να ξεκινήσουν από διάφορες περιοχές και μέχρι πρόσφατα, δεν υπήρχε κανένα πρότυπο σύστημα για την περιγραφή της εξάπλωσής τους.
Στο παρελθόν, πολλοί γιατροί απλώς κατηγοριοποιούσαν τους καρκινοειδείς όγκους γαστρεντερικού σε 3 γενικά στάδια: εντοπισμένοι, περιφερειακοί, και μεταστατικοί. Αυτή η προσέγγιση ήταν αρκετά εύκολο να γίνει κατανοητή και θα μπορούσε να είναι και σήμερα χρήσιμη κατά την επιλογή θεραπείας.
-Εντοπισμένος
Ο καρκίνος δεν έχει εξαπλωθεί πέρα από το τοίχωμα του οργάνου που ξεκίνησε (για παράδειγμα, του στομάχου, του εντέρου, ή του ορθού).
-Περιφερειακή κατανομή
Ο καρκίνος έχει εξαπλωθεί, είτε σε κοντινούς λεμφαδένες ή έχει εξαπλωθεί μέσω του τοιχώματος του οργάνου, όπου ξεκίνησε να αναπτύσσεται σε κοντινούς ιστούς, όπως λίπος, συνδέσμους, και μύες (ή και τα δύο).
-Απομακρυσμένες μεταστάσεις
Ο καρκίνος έχει εξαπλωθεί σε ιστούς ή όργανα, που δεν είναι κοντά στο όργανο, όπου ο καρκίνος ξεκίνησε (όπως το ήπαρ, τα οστά, ή οι πνεύμονες).
Η σύγχρονη σταδιοποίηση των όγκων καρκινοειδούς γαστρεντερικού συστήματος χρησιμοποιεί ένα σύστημα, που δημιουργήθηκε από την αμερικανική μεικτή επιτροπή για τον Καρκίνο (AJCC), που είναι γνωστό ως σύστημα ΤΝΜ για κάθε όργανο ξεχωριστά, ανάλογα με το που ξεκίνησε ο πρωτοπαθής όγκος καρκινοειδούς.
Η σταδιοποίηση των καρκινοειδών των πνευμόνων γίνεται με το σύστημα ΤΝΜ, όπως, και στον καρκίνο του πνεύμονα
Πατήστε, εδώ, Σταδιοποίηση των καρκινοειδών όγκων του γαστρεντερικού
Αντιμετώπιση καρκινοειδών όγκων
Οι ασθενείς ζουν χωρίς θεραπεία πάνω από 10 έτη. Προσοχή, οι ασθενείς με ενδοκρινικά ενεργείς όγκους μπορεί να έχουν επιπλοκές από την αναισθησία, γι’ αυτό πρέπει να γίνεται έλεγχος των νευροενδοκρινικών συμπτωμάτων.
-Σε τοπικά καρκινοειδή γίνεται χειρουργείο ή σε μεταστατικούς όγκους που προκαλούν απόφραξη. Για ασθενείς με καρκινοειδές σκωληκοειδούς μικρότερο των 2εκ. σπάνια υπάρχουν μεταστάσεις και γίνεται σκωληκοειδεκτομή.
-Μερική ηπατεκτομή μπορεί να γίνει, όταν η νόσος είναι εντοπισμένη στον έναν λοβό με 20% θνησιμότητα. Επίσης, μπορεί να γίνει κι εμβολισμός της ηπατικής αρτηρίας, για ανακούφιση των συμπτωμάτων και μετά να ακολουθήσει η χημειοθεραπεία, γιατί έτσι αυξάνει η αποτελεσματικότητα όπως, επίσης και RF ABLATION και LASER.
-Τα καρκινοειδή είναι ανθεκτικά στην ακτινοβολία και γι’ αυτό γίνεται μόνο για την ανακούφιση του πόνου.
-Χημειοθεραπεία γίνεται αργά στη νόσο για συμπτωματικές μεταστάσεις και σε ασθενείς με σοβαρά συμπτώματα, που δεν ανταποκρίνονται ικανοποιητικά σε φάρμακα. Γίνεται 5FU, STREPTOZOCIN, CYCLOPHOSPHAMINE, DOXORUBICIN, DAUNOROBICIN, INTERFERON A με ρυθμό ανταπόκρισης 25%. Η συνδυασμένη χημειοθεραπεία δεν φαίνεται να είναι πιο αποτελεσματική από την μονοθεραπεία.
-5FU+STREPTOZOCIN /42days
-Cisplatin+Etopocide για τα μικροκυτταρικά αναπλαστικά καρκινοειδή
-INF a 3×106 /3weeks Προσοχή τα αντιθυρεοειδικά αντισώματα μπορεί να προκαλέσουν συμπτώματα ίωσης. Ιντερφερόνη δε γίνεται σε μη λειτουργικούς όγκους
-Η χημειοθεραπεία γίνεται μετά τον εμβολισμό της ηπατικής αρτηρίας μετά από 3 εβδομάδες για συμπτωματικές ηπατικές μεταστάσεις από καρκινοειδή ή νησιδιακούς όγκους με 80% ανακούφιση των συμπτωμάτων για 18 μήνες. Γίνεται κάθε 4 εβδομάδες μέχρι να ελαττωθεί το μέγεθος του όγκου για 6 κύκλους:
Doxorubicin 60mg/m2 d1 dacarbazine 250mg/m2 d1-d5
Streptozocin 500mg/m2 d15FU 400mg/m2 d1-d5
Πρέπει να γίνεται έλεγχος των συμπτωμάτων.
Δε πρέπει να καταναλώνονται τροφές με τρυπτοφάνη.
Μπορούν να χορηγούνται αντισεροτονινεργικά φάρμακα.
-Η Ocreotide, που είναι ανάλογο της σωματοστατίνης, ελαττώνει την έκκριση της 5ΗΙΑΑ κι ελαττώνει τα συμπτώματα κατά 90%.100-600 sc x 2-4/d/ 28d. Επίσης, μπορεί να χορηγηθεί θεραπευτικό Octreoscan κάθε 3 μήνες.
-Για την υπόταση από τις κινίνες, τις προσταγλανδίνες και τις κατεχολαμίνες, οι βήτα αδρενεργικοί διεγέρτες, όπως η dopamine, epinephrine δε βοηθούν γιατί ρίχνουν την αρτηριακή πίεση, αλλά χορηγούνται οι άλφα αδρενεργικοί διεγέρτες, όπως η νορεπινεφρίνη, η methoxamine (IM 10mg , IV 5mg σε 1-2 λεπτά) και αγγειοσυσπαστικά, όπως η αγγειοτενσίνη, που πρέπει να χορηγείται από αναισθησιολόγο. Επίσης, χορηγούνται κορτικοειδή.
-Το flushing από κινίνες ανταποκρίνεται στην προχλωροπεραζίνη, στη φενοξυβενζαμίνη κ.α.
-Σε βρογχιακά καρκινοειδή χορηγείται predisone 20-40mg/d.
-H1, H2 ανταγωνιστές χορηγούνται σε flushing από γαστρικό καρκινοειδές, που προκαλείται από έκκριση ισταμίνης. Χορηγείται υδροχλωρική διφαινυδραμίνη ή benadryl 50mg Pos (από το στόμα) x1 και cimetidine ή Tagametx4 από το στόμα. Επίσης, χορηγείται και Methyldopa ή Aldomet.
Οι αναστολείς ΜΑΟ αντενδείκνυνται, γιατί μπλοκάρουν τον μεταβολισμό της σεροτονίνης και αυξάνουν τα συμπτώματα.
-Σε βρογχόσπασμο από την ισταμίνη δίνεται αμινοφυλλίνη.
-Σε διάρροια από την σεροτονίνη δίνεται Ocreotide, belladona alkaloids, Loperamide κ.α.
-Πριν το χειρουργείο, πρέπει να γίνεται προετοιμασία της αναισθησίας. Προσοχή, υπόταση και flushing (όχι μορφίνη, κουράριο, αδρενεργικά και άλλα υποτασικά φάρμακα. Προεγχειρηρτικά, δίνεται κυπροεπταδίνη, μεθοτριπεπροζίνη και κατά τη διάρκεια χειρουργείου, μεθοξαμίνη, αμινοφυλλίνη κ.α.
Ειδικά κλινικά προβλήματα των καρκινοειδών όγκων
1. Απόφραξη του εντέρου, από ίνωση μεσεντερίου, οπότε, γίνεται χειρουργείο.
2. Δεξιά καρδιακή ανεπάρκεια, από βλάβη τριγλώχινος και πνευμονικής βαλβίδας. Δεν γίνεται αντικατάσταση των βαλβίδων, αλλά χορηγούνται διουρητικά.
3. Για την πελάγρα δίνεται νιασίνη 1-2mg/ημέρα.
Σε χειρουργική εξαίρεση του καρκινοειδούς του εντέρου, η επιβίωση είναι 20 έτη, αν δε χειρουργηθεί είναι 5ετής η επιβίωση. Το 85% είναι καρκινοειδή στο έντερο και το 2% στους πνεύμονες.
Σε καρκινοειδές σκωληκοειδούς, που είναι μικρότερο των 2 εκ., γίνεται σκωληκοειδεκτομή και σε μεγαλύτερο από 2 εκατοστά δεξιά ημικολεκτομή και λεμφαδενεκτομή με 30 έτη επιβίωση.
Σε καρκινοειδές λεπτού εντέρου και ορθού αφαιρούνται και οι μεσεντέριοι λεμφαδένες (καλύτερα να μη γίνεται).
Βιβλιογραφία
- Maroun J., et all. (April 2006). “Guidelines for the diagnosis and management of carcinoid tumors. Part 1: The gastrointestinal tract. A statement from a Canadian National Carcinoid Expert Group”. Curr Oncol 13 (2): 67–76.
- “ACS :: What Is a Gastrointestinal Carcinoid Tumor?”.
- Modlin I.M., et all. (February 2003). “A 5-decade analysis of 13,715 carcinoid tumors”. Cancer 97 (4): 934–59.
- “Definition of carcinoid – NCI Dictionary of Cancer Terms”.
- Kulke MH, Mayer RJ (March 1999). “Carcinoid tumors”. N. Engl. J. Med. 340 (11): 858–68.
- Daffner K.R., et all. (2008). “Case 35-2008 — A 65-Year-Old Man with Confusion and Memory Loss”. N Engl J Med 359 (20): 2155–2164.
Πρέπει να αλλάξει η θεραπεία των καρκινοειδών όγκων
Να προτιμάτε τις φυσικές θεραπείες για τον καρκίνο, σύμφωνα με το Μοριακό Προφίλ του Όγκου
Η ζωή είναι πολύτιμη.
Η ζωή είναι δική σας. Πάρτε την στα χέρια σας!
Το μοριακό προφίλ του όγκου είναι απαραίτητο και χρήσιμο εργαλείο για τη θεραπευτική σας απόφαση.
Ζητείστε την εξέταση πριν κάνετε οποιαδήποτε θεραπεία. Η ζωή σας είναι πολύτιμη.
Ζητήστε από την EMEDI πληροφορίες για το μοριακό προφίλ του όγκου.
Γράφει η
Δρ Σάββη Μάλλιου Κριαρά
Ειδικός Παθολόγος- Ογκολόγος, MD, PhD
Διαβάστε περισσότερα για την Σάββη Μάλλιου Κριαρά
Εμπιστευθείτε τους διατροφικούς συμβούλους της EMEDI
Εμπιστευθείτε το ογκολογικό συμβούλιο της EMEDI
Τα κατάλληλα, βιολογικά συμπληρώματα διατροφής για τον καρκίνο
Πατήστε, εδώ, για να παραγγείλετε τα κατάλληλα συμπληρώματα για τον καρκίνο
Η καθοδήγηση για την επιλογή των ποιων συμπληρωμάτων διατροφής, από τα ανωτέρω, είναι κατάλληλα για την ασθένειά σας θα γίνει σε συνεννόηση με το θεράποντα ιατρό.
Διαβάστε, επίσης, παρόμοια άρθρα που μπορεί αν σας ενδιαφέρουν
Σταδιοποίηση του καρκίνου του πνεύμονα
Σταδιοποίηση του καρκίνου του στομάχου
Παγκρεατικοί ενδοκρινικοί όγκοι και καρκινοειδείς παγκρεατικοί όγκοι
Πρωτοπαθή κακοήθη νεοπλάσματα του πνεύμονα
