Η πρωτογενής πρόληψη καρκίνου του μαστού είναι πολύ σημαντικότερη από τη θεραπεία του καρκίνου του μαστού και τις σχετικές αντιμετωπίσεις
Ειδικός Παθολόγος-Ογκολόγος, MD, PhD
Θα ξεκινήσω, ξεκλειδώνοντας το άρθρο μου μ’ ένα απόσπασμα από το βιβλίο του Φρέντυ Γερμανού, «ένα γελαστό απόγευμα», που έγινε θεατρικό έργο και σενάριο, για μια ταινία του Αντρέα Θωμόπουλου με το Νίκο Κούρκουλο και την Μπέτυ Λιβανού:
«Παράξενος γιατρός, είχε σκεφτεί η Ελένη. Θα μπορούσαν να τα πουν όλα όσα είχαν να πουν στο ιατρείο του, αλλά εκείνος είχε καταλάβει ότι η Ελένη δεν άντεχε να μείνει άλλο σε κείνο το δωμάτιο – με κείνες τις ακτινογραφίες ακουμπισμένες επάνω στο γραφείο του.
‘‘Αυτό που θέλω να μάθω γιατρέ είναι πόση ζωή μου μένει ακόμα. Το θέλω απλά και ξεκάθαρα.’’ Εκείνος είχε γελάσει λυπημένα.
‘‘Απλά και ξεκάθαρα. Με τύχη, ένα χρόνο. Μπορεί και παραπάνω. Χωρίς τύχη, ένα μήνα. Μπορεί και λιγότερο. Θα το δείξει η επέμβαση της Δευτέρας.’’
Κοίταζαν τα περιστέρια της πλατείας.
‘‘Βλέπεις’’ της είχε πει ‘‘αυτά τα χρόνια δεν έκανες τίποτε άλλο απ’ το να μολύνεις το αίμα σου. Βρώμικες ενέσεις. Βρώμικα ξυραφάκια. Βρώμικες βελόνες. Σα να ήθελες να γδάρεις τα κύτταρά σου, όσο πιο βαθιά γινόταν.’’
Τον είχε κοιτάξει, με μια κούραση που ανάβλυζε από μέσα της – από εκατομμύρια άρρωστα κύτταρα.
‘‘Λες να φταίει αυτό γιατρέ;’’
‘‘Ποτέ δε θα το μάθουμε’’ της είπε.»
Γενικά, με λίγα λόγια, θα μπορούσαμε να πούμε ότι η πρωτογενής πρόληψη στον καρκίνο του μαστού είναι η καταστολή των δυνητικά αιτιολογικών παραγόντων που προκαλούν καρκίνο του μαστού, όπως η αποφυγή έκθεσης στους παράγοντες αυτούς και η ισχυροποίηση της άμυνας των ευαίσθητων ατόμων.
Οι αιτιολογικοί παράγοντες είναι πολλοί. Τα ¾ των καρκινογόνων παραγόντων έχουν επισημανθεί με επιδημιολογικές έρευνες και είναι οι ορμόνες και διάφοροι εξωγενείς παράγοντες.
-Όσον αφορά τους αναπαραγωγικούς αιτιολογικούς παράγοντες, όπου το πρώτο λόγο έχουν οι ορμόνες προφανές είναι ότι η πρώιμη εμμηναρχή εκθέτει μεγαλύτερο χρονικό διάστημα το μαστό στα οιστρογόνα, που κυκλοφορούν στο αίμα και υπάρχει έτσι ισχυρή συσχέτιση με τον κίνδυνο ανάπτυξης προεμμηνοπαυσιακού και μεταμμηνοπαυσιακού καρκίνου του μαστού. Ο κίνδυνος ανάπτυξης καρκίνου του μαστού υπολογίζεται ότι αυξάνεται κατά 3% και για κάθε χρόνο καθυστέρησης της εμμηνόπαυσης, για τον ίδιο λόγο.
Όσον, τώρα, αφορά την ηλικία της πρώτης τελειόμηνης κύησης, όσο μικρότερη είναι τόσο μικρότερος είναι και ο κίνδυνος μεταγενέστερης ανάπτυξης της νόσου. Η εγκυμοσύνη θεωρείται ότι προστατεύει από τον κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου του μαστού. Η συσχέτιση, εδώ, είναι σύνθετη ανάλογα με το χρόνο που έχει περάσει από κάθε τοκετό. Η προστασία ισχύει για διάγνωση της νόσου μετά την ηλικία των 40-45 ετών.
Ο θηλασμός δεν προσφέρει προστασία, στη μητέρα, από τη νόσο, ούτε στο θήλυ βρέφος που θηλάζει. Μια μικρή προστασία διαφαίνεται, ίσως, στον προεμμηνοπαυσιακό καρκίνο μαστού.
Για τις αποβολές και τις εκτρώσεις, τα αποτελέσματα πρόσφατων μεταναλύσεων, δείχνουν ότι μάλλον δεν υπάρχει συσχέτιση με τον καρκίνο του μαστού.
Διάφορα, έχουν υποστηριxτεί, για τις ενδομήτριες και περιγεννητικές εκθέσεις του εμβρύου. Τα πρωτότοκα θήλεα έμβρυα έχουν αυξημένο κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου του μαστού, λόγω αυξημένων επιπέδων οιστρογόνων που υπάρχουν στην πρώτη εγκυμοσύνη. Η προεκλαμψία ελαττώνει τον κίνδυνο στα θήλεα, λόγω ελαττωμένων κυκλοφορούντων οιστρογόνων. Στα διωογενή δίδυμα ο κίνδυνος είναι αυξημένος, όπως και όταν το βάρος του νεογνού είναι μεγάλο και οφείλεται και πάλι στην αύξηση των κυκλοφορούντων οιστρογόνων.
-Οι κύριες ορμόνες που είναι υπεύθυνες για τον καρκίνο του μαστού είναι τα οιστρογόνα, τα ανδρογόνα, η προγεστερόνη και η σωματομεδίνη.
Η ολική οιστραδιόλη και μετά την εμμηνόπαυση η οιστρόνη, προάγουν την καρκινογένεση. Τα ανδρογόνα αυξάνουν τον κίνδυνο για καρκίνο του μαστού, με την προαγωγή του πολλαπλασιασμού των μαστικών κυττάρων και την μετατροπή τους σε οιστρογόνα. Όσον αφορά την προγεστερόνη, υπάρχουν αντικρουόμενες απόψεις. Από τη μια, ανταγωνίζεται τη δράση των οιστρογόνων και από την άλλη, στην ωχρινική φάση προάγει τις μιτώσεις. Η επίδραση της προλακτίνης δεν είναι σαφώς τεκμηριωμένη. Φαίνεται, ότι αυξάνει σε σωματική και συναισθηματική επιβάρυνση. Βρέθηκε αυξημένη σε 50% του καρκίνου του μαστού, με θετικούς ορμονικούς υποδοχείς. Τέλος, η σωματομεδίνη προκαλεί αύξηση του πολλαπλασιασμού των μαστικών κυττάρων, μέσω της αύξησης του βάρους και του ύψους.
-Οι καλοήθεις νόσοι μαστού είναι νοσήματα, που χαρακτηρίζονται από κυτταρική υπερπλασία και ατυπία και αποτελούν παράγοντες αυξημένου κινδύνου. Μαστογραφία υψηλής πυκνότητας δείχνει τετραπλάσιο κίνδυνο για καρκίνο του μαστού.
-Σχετικά με το σωματότυπο, όσο αυξάνει το ύψος υπάρχει, μικρή αύξηση του κινδύνου, λόγω αυξημένης σωματομεδίνης (αυξητικού ινσουλινοεξαρτώμενου παράγοντα IGF) και μεγαλύτερης πρόσληψης θερμίδων στην παιδική ηλικία. Στις προεμμηνοπαυσιακές γυναίκες, με μεγάλο δείκτη μάζας σώματος BMI, υπάρχει αρνητική συσχέτιση με τον καρκίνο του μαστού πιθανό, λόγω του ότι αυτές οι γυναίκες έχουν, συνήθως, μικρότερη πυκνότητα μαστών. Στις μεταεμμηνοπαυσιακές γυναίκες υπάρχει θετική συσχέτιση, λόγω της αυξημένης κυκλοφορίας οιστρογόνων, που προέρχονται, κυρίως, από το λιπώδη ιστό. Η ανακατανομή του λίπους στις μεταεμμηνοπαυσιακές γυναίκες που είναι κεντρική αυξάνει τον κίνδυνο (περίμετρος μέσης/περίμετρος γλουτών).
-Οι περιβαλλοντικοί παράγοντες έχουν κι αυτοί το πόλο τους στον καρκίνο του μαστού.
Η υπερβολική πρόσληψη θερμίδων στην ενδομήτρια περίοδο και στη μικρή ηλικία, αυξάνει τα μη καλά διαφοροποιημένα κύτταρα του μαστού.
Τα φρούτα, τα λαχανικά, το ελαιόλαδο και η σόγια, που έχουν αντιοξειδωτική δράση, θεωρείται ότι προστατεύουν.
Η υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ αυξάνει τον κίνδυνο, λόγω αύξησης των γενετήσιων ορμονών, από απευθείας δράσης των μεταβολιτών οινοπνεύματος και μέσω του ανταγωνισμού του φυλλικού οξέος.
Για το κάπνισμα, τα ευρήματα είναι αντικρουόμενα. Από τη μια μεριά, υπάρχει αυξημένη έκθεση στα καρκινογόνα, που βρίσκονται στα προϊόντα του καπνού και από την άλλη, θεωρείται ότι έχει αντιοιστρογονική δράση ή ελαττώνει τον μεταβολισμό των οιστρογόνων.
Η έντονη σωματική άσκηση προκαλεί καθυστέρηση της εμμηναρχής στις έφηβες, ενώ στις ενήλικες αυξάνει τους ανωορρηκτικούς κύκλους.
Υψηλότερος κίνδυνος για καρκίνο του μαστού παρατηρείται σε γυναίκες, που έπαιρναν αντισυλληπτικά πριν από τα 20 έτη. Τα μεταεμμηνοπαυσιακά οιστρογόνα, που χρησιμοποιούνται για την πρόληψη των καρδιοαγγειακών επιπλοκών και της οστεοπόρωσης, αυξάνουν τον κίνδυνο κατά 30% όταν λαμβάνονται για περισσότερα από 5 έτη. Ο κίνδυνος παύει να υπάρχει 5 έτη μετά το τέλος της χορήγησής τους.
Η έκθεση στην ιονίζουσα ακτινοβολία αποτελεί τεκμηριωμένο αιτιολογικό παράγοντα, μεταλλαγής του σωματικού DNA. Μεγαλύτερος κίνδυνος υπάρχει σε μεγάλες δόσεις ακτινοβολίας και σε μικρή ηλικία. Η ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία απορρυθμίζει την έκκριση οιστρογόνων και προγεστερόνης, μέσω καταστολής της μελατονίνης.
Υπάρχουν περιορισμένες ενδείξεις για την εργασία σε φαρμακοβιομηχανίες και βιομηχανίες καλλυντικών, παρά τις πολλές μελέτες που έχουν γίνει, για τυχόν συσχέτιση με τον καρκίνο του μαστού.
Για τις ιογενείς λοιμώξεις, πιστεύεται ότι υπάρχει αυξημένος κίνδυνος για καρκίνο του μαστού μετά από επιμόλυνση. Ένας τέτοιος ιός είναι ο Epstein Barr.
-Αλλά και διάφοροι γενετικοί και μοριακοί παράγοντες ευθύνονται για τον καρκίνο του μαστού. Οι γυναίκες, με συγγενή πρώτου βαθμού (μητέρα και αδερφή) με καρκίνο του μαστού, έχουν 2-3 φορές υψηλότερο κίνδυνο, ακόμη και για αμφοτερόπλευρο καρκίνο του μαστού, ιδίως, όταν η νόσος διαγνώστηκε σε μικρή ηλικία. Ο καρκίνος μαστού αποτελεί και μια από τις εκδηλώσεις διαφόρων συνδρόμων, όπως του Li Fraumeni, του Muir–Torre, του Peutz–Jeghers, της νόσου Cowden, του Louis-Bar ή αταξίας-τηλαγγειεκτασίας, του οικογενή καρκίνου του μαστού και του οικογενούς συνδρόμου καρκίνου μαστού και ωοθηκών.
ΓΕΝΕΤΙΚΕΣ ΜΕΤΑΛΛΑΞΕΙΣ ΚΑΙ ΠΟΛΥΜΟΡΦΙΣΜΟΙ ΠΟΥ ΑΥΞΑΝΟΥΝ ΤΟΝ ΚΙΝΔΥΝΟ
Οι Κυριότερες Γενετικές Μεταλλάξεις στον Καρκίνο του μαστού
Αποδεδειγμένα Κληρονομικά Γονίδια στον καρκίνο του μαστού
(Όλα τα ογκοκατασταλτικά γονίδια)
Γονίδιο, Χρωμόσωμα, Νόσος
TP53 (p53), 17p13 (μετάλλαξη, ΑΕ*), σύνδρομο Li-Fraumeni ή σύνδρομο πολλαπλών κληρονομούμενων καρκίνων.
PTEN, 10q23 (μετάλλαξη, ΑΕ*), σύνδρομο Cowden’s ή σύνδρομο πολλαπλών κληρονομούμενων καρκίνων.
BRCA-1, 17q21 (μετάλλαξη, ΑΕ*), Οικογενείς καρκίνοι μαστού και ωοθηκών σε γυναίκες.
BRCA-2, 13q14 (μετάλλαξη, ΑΕ*), Οικογενείς καρκίνοι μαστού ανδρών και γυναικών.
Αποδεδειγμένα Ευοδωτικά Γονίδια στον Καρκίνο του Μαστού
Γονίδιο, Χρωμόσωμα, Κατηγορία, Λειτουργία
C-ERBB2, 17q12, Ογκογονίδιο (ενίσχυση), Αυξητικός παράγοντας (τμήμα υποδοχέα).
C-MYC, 8q24, Ογκογονίδιο (ενίσχυση), Ρυθμιστής κυτταρικού κύκλου/θανάτου, σύνθεσης πρωτεϊνών.
CCND1(κυκλίνη D1), 11q13, Ογκογονίδιο (ενίσχυση), Ρυθμιστής κυτταρικού κύκλου φάσεως G(1).
CDKN2 (p16), 9p21, Ογκοκατασταλτικό γονίδιο Ρυθμιστής κυτταρικού (Μεθυλίωση –ΑΕ*) κύκλου φάσεως G(1) και G(1)/S.
RB-1, 13q14, Ογκοκατασταλτικό γονίδιο Ρυθμιστής κυτταρικού (Μετάλλαξη-ΑΕ*) κύκλου φάσεως G(1) και G(1)/S.
TP53 (p53), 17p13, Ογκοκατασταλτικό γονίδιο Ρυθμιστής κυτταρικού (Μετάλλαξη-ΑΕ*) κύκλου/θανάτου/επιδιόρθωσης.
CDH1 (E-cadherin), 16q22-23, Ογκοκατασταλτικό γονίδιο Κύτταρο-κύτταρο προσκόλληση πρωτεϊνης Cell-cell adhesion protein (Μεθυλίωση –ΑΕ*)
*ΑΕ: ΑΠΩΛΕΙΑ ΕΤΕΡOΖΥΓΩΤΙΑΣ
Τα συμπεράσματα είναι πολλά. Η πιθανότητα ν’ αναπτύξει μια γυναίκα καρκίνο του μαστού, εξαρτάται από των αριθμό των κυττάρων που μπορεί να εξαλλαχθούν. Ο αριθμός των μαστικών κυττάρων που διεγείρονται από τις ορμόνες καθορίζεται σε πολύ μικρή ηλικία ακόμη και στην ενδομήτρια ζωή. Η εγκυμοσύνη διεγείρει των πολλαπλασιασμό των ήδη μεταλλαγμένων κυττάρων, αλλά μακροπρόθεσμα ασκεί προστατευτική δράση και καθιστά τα μαστικά κύτταρα ανθεκτικά στις μεταλλάξεις. Στις ενήλικες γυναίκες οι ορμόνες επηρεάζουν τα μαστικά κύτταρα, προκαλώντας μεταλλάξεις.
Αλλά και οι προβληματισμοί μας είναι πολλοί.
Η πρωτογενής πρόληψη περιλαμβάνει μέτρα που μπορεί να έχουν αμφίβολη αποτελεσματικότητα, γιατί απαιτείται αποδοχή και χρειάζεται μεγάλο χρονικό διάστημα για να φανούν τα οφέλη τους. Τέτοια μέτρα είναι η αύξηση της κατανάλωσης των φρούτων και λαχανικών, η μείωση της κατανάλωσης του αλκοόλ, η αύξηση της άσκησης και άλλα πολλά. Ο μαστογραφικός έλεγχος χρησιμοποιείται για την πρώιμη διάγνωση του καρκίνου του μαστού, αλλά σε κάποιες περιπτώσεις δεν αρκεί και μπορεί να είναι επιζήμιος…
Αλήθεια υπάρχει ή θα υπάρξει αποδοχή για την χημειοπροφύλαξη ή την προφυλακτική μαστεκτομή σε γυναίκες υψηλού κινδύνου;
Θα ολοκληρώσω τους προβληματισμούς με μια αφιέρωση σε όσους έχασαν κάποιο αγαπημένο τους πρόσωπο από τον καρκίνο:
…«Είναι μάταιος κόπος ν’ αναζητάς ευθύνες για τα αίτια αυτής της συμφοράς. Αυτός που έχασες δε μπορεί να γυρίσει πίσω. Καμιά μαγεία δε μπορεί ν’ αλλάξει αυτό που έγινε, δεν ωφελεί να λες πως φταίει αυτό ή εκείνο. Όταν είσαι βαθιά πληγωμένος, πείσε τον εαυτό σου να συγκεντρωθεί στο τι μπορείς να κάνεις τώρα για σένα και γι΄ αυτούς που ζουν και αγαπάς. Δώσε στον εαυτό σου και στους γύρω σου την ευκαιρία να κρατήσουν το νήμα της ζωής στα χέρια τους με την πρόληψη του καρκίνου. Γιατί μόνο εσύ και αυτοί μπορούν να γεμίσουν το κενό που έχει μείνει…».
Απαιτούνται ριζικές αλλαγές στη θεραπεία του καρκίνου μαστού!!!
Να προτιμάτε τις φυσικές θεραπείες για τον καρκίνο μαστού, σύμφωνα με το Μοριακό Προφίλ του Όγκου
Απαιτούνται ριζικές αλλαγές στη θεραπεία του καρκίνου μαστού!!!
Να προτιμάτε τις φυσικές θεραπείες για τον καρκίνο, σύμφωνα με το Μοριακό Προφίλ του Όγκου
Η ζωή είναι πολύτιμη.
Η ζωή είναι δική σας. Πάρτε την στα χέρια σας!
Το μοριακό προφίλ του όγκου είναι απαραίτητο και χρήσιμο εργαλείο για τη θεραπευτική σας απόφαση.
Ζητείστε την εξέταση πριν κάνετε οποιαδήποτε θεραπεία. Η ζωή σας είναι πολύτιμη.
Ζητήστε από την EMEDI πληροφορίες για το μοριακό προφίλ του όγκου.
Γράφει η
Δρ Σάββη Μάλλιου Κριαρά
Ειδικός Παθολόγος- Ογκολόγος, MD, PhD
Διαβάστε περισσότερα για την Σάββη Μάλλιου Κριαρά
Εμπιστευθείτε τους διατροφικούς συμβούλους της EMEDI
Εμπιστευθείτε το ογκολογικό συμβούλιο της EMEDI
Η καθοδήγηση για την επιλογή των ποιων συμπληρωμάτων διατροφής, από τα ανωτέρω, είναι κατάλληλα για την ασθένειά σας θα γίνει σε συνεννόηση με το θεράποντα ιατρό.
Διαβάστε, επίσης,
Μπορεί να προκαλέσει καρκίνο η εξωσωματική γονιμοποίηση;
Τροφές που προστατεύουν το στήθος απ’ τον καρκίνο
Υπάρχει κίνδυνος από το αλουμίνιο;
Η μοναξιά φταίει για την εμφάνιση καρκίνου
