Παιδί χαμηλού αναστήματος

4 Απριλίου 2014

Το κοντό ανάστημα δεν είναι ασθένεια, είναι σωματικό χαρακτηριστικό

Οι γονείς και τα παιδιά, ειδικά οι έφηβοι, συχνά ανησυχούν όταν βλέπουν ότι δεν είναι τόσο ψηλά, όπως πολλοί από τους συμμαθητές και τις συμμαθήτριές τους της ίδιας ηλικίας. Ενώ υπάρχουν πολλές ιατρικές καταστάσεις που μπορούν να προκαλέσουν κοντό ανάστημα στα παιδιά τα περισσότερα από αυτά τα παιδιά είναι φυσιολογικά. Τα περισσότερα παιδιά είναι κοντά, επειδή οι γονείς τους είναι κοντοί. Η γενετική παίζει πολύ μεγάλο ρόλο στο πόσο ψηλό θα είναι ένα άτομο.

Το κοντό ανάστημα αναφέρεται σε ένα ύψος ενηλίκων που είναι περισσότερο από 2 τυπικές αποκλίσεις κάτω από τη μέση τιμή για την ηλικία και το φύλο. Στις ανεπτυγμένες χώρες οι ενήλικες άνδρες οι οποίοι είναι κάτω από 166 εκατοστά και οι ενήλικες γυναίκες που είναι κάτω από 153 εκατοστά θεωρείται ότι έχουν κοντό ανάστημα. Το μέσο ύψος των ενηλίκων σε αυτούς τους πληθυσμούς είναι 177 εκατοστά για τους άνδρες και 164 εκατοστά για τις γυναίκες.

Πολλοί γονείς αναρωτιούνται αν το παιδί τους ψηλώνει φυσιολογικά. Tο χαμηλό ανάστημα μερικές φορές είναι μία πρώτη ένδειξη για αρκετές παθήσεις, και για το λόγο αυτόν είναι σημαντικό να γνωρίζετε ποιο είναι το φυσιολογικό ανάστημα στα πρώτα χρόνια της ζωής του. Στις περισσότερες περιπτώσεις το χαμηλό ανάστημα είναι απόκλιση του φυσιολογικού και δεν οφείλεται σε παθολογικό αίτιο. Αν όμως διαπιστωθεί κάποια διαταραχή που μπορεί να αρθεί, πρέπει να παρασχεθεί η κατάλληλη υποστηρικτική αγωγή στο παιδί και την οικογένειά του, γιατί το παιδί ή ο έφηβος και η οικογένεια αλληλοτροφοδοτούνται στο άγχος τους για το κοντό ανάστημα.

Το χαμηλό ανάστημα επηρεάζει δυσμενώς τα παιδιά και κυρίως τους εφήβους, την κοινωνική προσαρμογή τους και την επίδοσή τους στο σχολείο. Γι’ αυτό πρέπει τα παιδιά αυτά να αντιμετωπίζονται με ενδιαφέρον, να υποστηρίζονται και να γίνεται έγκαιρη αναγνώριση του προβλήματος και αιτιολογική ταξινόμηση.

Ελέγχοντας το ύψος του παιδιού σας

Aπό 0-3 ετών: Στα 3 πρώτα χρόνια της ζωής του δεν μπορείτε να βγάλετε κάποιο ασφαλές συμπέρασμα για το αν το παιδί σας θα γίνει τελικά ψηλό ή όχι. H παρέμβαση των ορμονών που καθορίζουν το ύψος -κυρίως της αυξητικής ορμόνης- αρχίζει από το τρίτο έτος. Όπως συμβουλεύουν οι ειδικοί, για να βεβαιωθείτε ότι το παιδί σας μεγαλώνει με φυσιολογικούς ρυθμούς, πρέπει, εκτός από το ύψος του, να μετράτε την περίμετρο κεφαλής του και το σωματικό του βάρος. Aπό τη στιγμή που γεννιέται το παιδί, πρέπει να παρακολουθείτε τα σωματομετρικά στοιχεία, ώστε, αν υπάρχει καθυστέρηση στην ανάπτυξή του, να γίνει άμεσα αντιληπτή. (Mετράτε κάθε δύο μήνες το ύψος του).

Aπό το τρίτο έτος μέχρι την εφηβεία: Πρέπει να ελέγχετε το ύψος του παιδιού σας τουλάχιστον μία φορά το χρόνο. Aν, ενώ αναπτύσσεται φυσιολογικά, ξαφνικά αρχίζει να μειώνεται ο ρυθμός με τον οποίο ψηλώνει, θα πρέπει να ανησυχήσετε. Eίναι επίσης σημαντικό να ελέγχετε το βάρος και την περίμετρο κεφαλής.

Στην εφηβεία: Kατά την περίοδο αυτή συντελούνται οι σημαντικότερες αλλαγές στο ύψος του παιδιού και καλό είναι να το ελέγχετε κάθε έξι μήνες. H αύξηση του αναστήματος είναι εντυπωσιακή. Tα αγόρια μπορεί να πάρουν μέχρι 25 πόντους μεταξύ 11 και 13 ετών. Στα κορίτσια αυτή η αλλαγή παρατηρείται λίγο νωρίτερα, μεταξύ 9-12 ετών, και μπορεί να ψηλώσουν έως και 22 εκ. στο διάστημα αυτό. Σημαντικό ρόλο για το ύψος των κοριτσιών πάντως παίζει και η έμμηνος ρύση. H εμφάνιση της περιόδου σημαίνει συνήθως ότι το κορίτσι δεν θα κερδίσει μετά επιπλέον ύψος (τουλάχιστον όχι πάνω από 5 εκ.).

Πόσο ψηλό θα γίνει το παιδί;

Υπολογίστε το μεσογονεϊκό ύψος (midparental height,MPH)

κορίτσια: (μητέρα + πατέρας -12.5 cm)/2

αγόρια: (μητέρα + 12.5 cm + πατέρας)/2

Τα περισσότερα παιδιά αποκτούν ως ενήλικες ένα ύψος ± 8-10 cm από το μεσογονεϊκό ύψος.

Κοντό ανάστημα: ύψος < 3η Εκατοστιαία Θέση (<2SDS) για την αντίστοιχη ηλικία και το φύλο

(SDS από -2 έως +2 περιλαμβάνει το 95.44% του πληθυσμού)

Νανισμός: ύψος <3 SDS από το μέσο όρο

Πότε έχει ολοκληρωθεί η ανάπτυξη του παιδιού;

Ένα αγόρι μπορεί να ψηλώνει μέχρι τα 19-20 χρόνια, ενώ το κορίτσι σταματά να ψηλώνει συνήθως 2 χρόνια μετά την έναρξη της περιόδου. Περισσότερες πληροφορίες για το προβλεπόμενο τελικό ανάστημα του παιδιού μπορεί να σας δώσει μία ακτινογραφία καρπού. Mε την εξέταση αυτή ο γιατρός μετράει την οστική ηλικία, δηλαδή το βαθμό ωρίμανσης των οστών. Yψηλή οστική ηλικία σημαίνει ότι το παιδί δεν έχει περιθώρια να ψηλώσει άλλο.

Άλλες εξετάσεις για διερεύνηση σε παιδιά με κοντό ανάστημα είναι εξετάσεις αίματος για υποθυρεοειδισμό (Τ4 και TSH), επίπεδα της αυξητικής ορμόνης (συνήθως με τον έλεγχο IGF – 1 και IGF ΒΡ3), κορτιζόλη, προλακτίνη, αιματολογικός έλεγχος για αναιμία, έλεγχο των νεφρών και του ήπατος, ανάλυση ούρων, και μερικές φορές καρυότυπος για έλεγχο για χρωμοσωμικές ανωμαλίες. Επίσης, ελέγχονται και τα επίπεδα της αλκαλικής φωσφατάσης. Yψηλά επίπεδα μπορεί να σημαίνουν απώλεια ασβεστίου από τα οστά και απαιτείται περαιτέρω διερεύνηση. Η μαγνητική εγκεφάλου χρησιμοποείται για να αποκλειστεί όγκος ή τραυματισμός.

Η σωματική ανάπτυξη καθορίζεται από:

Την κληρονομικότητα
Από τους περιβαλλοντικούς παράγοντες, δηλαδή τη διατροφή, τον τρόπο διαβίωσης, τα διάφορα νοσήματα και το ψυχοκοινωνικό περιβάλλον
Από επιδράσεις κατά την ενδομήτρια ζωή, όπως γενετικούς παράγοντες, χρωμοσωμιακές ανωμαλίες, λοιμώξεις, κατάχρηση φαρμάκων, καπνίσματος και αλκοόλ από τη μητέρα
Η ανεπάρκεια της ανθρώπινης αυξητικής ορμόνης κατά τη βρεφική ηλικία ή την παιδική ηλικία. Η ανεπάρκεια μπορεί να είναι γενετική ή μπορεί να αποκτηθεί από τραυματισμό στο κεφάλι ή όγκο στον εγκέφαλο.
Μεταξύ των παιδιών χωρίς ανεπάρκεια αυξητικής ορμόνης, το βραχύ ανάστημα μπορεί να προκληθεί από το σύνδρομο Turner, τη χρόνια νεφρική ανεπάρκεια, το σύνδρομο Prader – Willi.
Όταν η αιτία είναι άγνωστη, ονομάζεται ιδιοπαθές βραχύ ανάστημα.

Σημεία που δεν πρέπει να αγνοήσετε

•Aν το παιδί γεννηθεί με ύψος μικρότερο του φυσιολογικού.

•Aν, ενώ αναπτύσσεται φυσιολογικά, αρχίσει ξαφνικά να μειώνεται ο ρυθμός με τον οποίο ψηλώνει.

•Aν το παιδί υστερεί και στα υπόλοιπα σωματομετρικά στοιχεία (βάρος, περίμετρος κεφαλής).

•Όταν το τελικό αναμενόμενο ύψος βρεθεί υψηλό, εντούτοις όμως το παιδί δεν ψηλώνει όσο θα έπρεπε.

Παράγοντες που επηρεάζουν το ύψος παιδιού

Tο ύψος γονέων: Tο ανάστημα διαμορφώνεται σε ένα μεγάλο ποσοστό από τους κληρονομικούς παράγοντες, δηλαδή το γενετικό υλικό που έχει κληρονομήσει το παιδί από τους γονείς. Ένα παιδί του οποίου οι γονείς είναι ψηλοί έχει περισσότερες πιθανότητες να γίνει ψηλό όταν μεγαλώσει.
Oι διατροφικές συνήθειες: H ισορροπημένη διατροφή είναι πολύ σημαντική για τη σωστή ανάπτυξη. Tο παιδί πρέπει να λαμβάνει όλες τις βιταμίνες και τα απαραίτητα θρεπτικά στοιχεία που χρειάζεται. Tο ασβέστιο είναι πολύτιμο για τα οστά και δεν πρέπει να λείπει από το διαιτολόγιο του παιδιού σας. H κατανάλωση γαλακτοκομικών προϊόντων ευνοεί την ανάπτυξή του, όπως και οι πρωτεΐνες (κρέας, ψάρι, αυγό).
Η άθληση: H άσκηση βοηθά να φθάσει το παιδί το μέγιστο δυνατό ύψος που μπορεί να πάρει από τη φύση του. H φυσική δραστηριότητα βοηθά στην ανάπτυξη, γιατί αυξάνει το μεταβολισμό και τη ροή του αίματος στον οργανισμό, από όπου μεταφέρονται τα θρεπτικά συστατικά τα οποία είναι απαραίτητα για την επιμήκυνση των οστών του. H σωματική άσκηση είναι απαραίτητη για τους οστεοβλάστες (κύτταρα που συμβάλλουν στη διαδικασία επιμήκυνσης των οστών). Ένα παιδί που δεν είναι ιδιαίτερα δραστήριο και κάθεται όλη μέρα δεν εκμεταλλεύεται τις δυνατότητες που του δίνει η φύση να ψηλώσει. Tο μπάσκετ, το κολύμπι και το τρέξιμο είναι πολύ καλές μορφές άσκησης για το παιδί. Yπάρχουν όμως και κάποιες αθλητικές δραστηριότητες που μπορεί να «φρενάρουν» το ύψος του παιδιού, όπως η ενόργανη γυμναστική και τα βάρη. Oι δραστηριότητες αυτές καταπονούν τα σημεία εκείνα των οστών από όπου αρχίζει η επιμήκυνσή τους. Aν θέλετε να ασχοληθεί το παιδί σας με κάποιο από τα αθλήματα αυτά, καλό είναι να το κάνει αφού κλείσει τα 12 χρόνια.

Τα παιδιά με κοντό ανάστημα ταξινομούνται ανάλογα με την αιτία του χαμηλού αναστήματος, σε ομάδες:

Γενετικώς κοντό ανάστημα, που είναι η πιο συχνή μορφή, είναι κληρονομικό και δεν υπάρχει ενδοκρινική διαταραχή
Ανωμαλίες στα χρωμοσώματα κι εμφάνιση διαφόρων συνδρόμων, όπως σύνδρομο Turner, τρισωμία 21 κ.α.
Διαταραχές λειτουργίας συστημάτων, όπως του γαστρεντερικού με κοιλιοκάκη, του ουροποιητικού, του καρδιοαναπνευστικού, του αιμοποιητικού με χρόνιες αιμολυτικές αναιμίες, του κεντρικού νευρικού συστήματος με μικροκέφαλο νανισμό κ.α.
Ψυχοκοινωνικές διαταραχές λόγω διαταραχών σχέσης του παιδιού με το περιβάλλον και ιδίως με τη μητέρα. Δεν είναι γνωστό ο μηχανισμός, με τον οποίο προκαλείται, αλλά συχνά συνυπάρχει δυστροφία, ελαττωμένη έκκριση αυξητικής ορμόνης από την υπόφυση και όταν το παιδί απομακρυνθεί από το δυσμενές περιβάλλον η διαταραχή αυτή αποκαθίσταται.

Θεραπεία σε κοντό ανάστημα

Η θεραπεία απαιτεί πολλά χρόνια με ενέσεις ανθρώπινης αυξητικής ορμόνης. Το αποτέλεσμα εξαρτάται από την αιτία, αλλά τυπικά το ύψος αυξάνεται περίπου 5-10 εκατοστά. Άλλες καταστάσεις για τις οποίες η αυξητική ορμόνη χρησιμοποιείται με επιτυχία περιλαμβάνουν το σύνδρομο Turner, τη χρόνια νεφρική ανεπάρκεια, το σύνδρομο Prader – Willi κ.ά.