Υπερβαρικό Οξυγόνο

8 Ιουλίου 2014

Η θεραπεία με υπερβαρικό οξυγόνο

Η θεραπεία με υπερβαρικό οξυγόνο (HBOT), είναι η ιατρική χρήση του οξυγόνου σε ένα επίπεδο υψηλότερο από την ατμοσφαιρική πίεση.

Ο απαιτούμενος εξοπλισμός αποτελείται από ένα θάλαμο πίεσης, ο οποίος μπορεί να είναι από άκαμπτο ή εύκαμπτο υλικό, καθώς και μέσο για την παροχή 100% οξυγόνου.

Η λειτουργία γίνεται με ένα προκαθορισμένο πρόγραμμα με εκπαιδευμένο προσωπικό που παρακολουθεί τον ασθενή και μπορεί να προσαρμόσει το χρονοδιάγραμμα, όπως απαιτείται.

Το υπερβαρικό οξυγόνο χρησιμοποιήθηκε, αρχικά, στη θεραπεία της ασθένειας αποσυμπίεσης.

Αλλά έχει, επίσης, δείξει μεγάλη αποτελεσματικότητα στην αγωγή και άλλων νοσηρών καταστάσεων, όπως γάγγραινα και δηλητηρίαση από μονοξείδιο του άνθρακα. Πιο πρόσφατες έρευνες έχουν εξετάσει την πιθανότητα ότι μπορεί να έχει, επίσης, αξία και για άλλες παθήσεις, όπως η εγκεφαλική παράλυση και η πολλαπλή σκλήρυνση.

Χρήσεις υπερβαρικού οξυγόνου

Σημαντική είναι η συμβολή του στη θεραπεία της ασθένειας αποσυμπίεσης και στην εμβολή αέρα, καθώς παρέχει ένα φυσικό μέσο για τη μείωση του όγκου των φυσαλίδων του αδρανούς αερίου μέσα στο σώμα.

Πρόσφατες έρευνες δείχνουν ότι η έκθεση σε υπερβαρικό οξυγόνο (HBOT) κινητοποιεί βλαστικά/προγονικά κύτταρα από το μυελό των οστών με έναν εξαρτώμενο μηχανισμό από το μονοξείδιο του αζώτου (ΝΟ). Υπάρχουν πολλές περιπτώσεις ασθενών που αποδεικνύουν την ανάκτηση κατεστραμμένων οργάνων και ιστών με το υπερβαρικό οξυγόνο (HBOT).

Ενδείξεις χρήσεις υπερβαρικού οξυγόνου

Οι ακόλουθες ενδείξεις είναι ενδείξεις που έχουν εγκριθεί για θεραπεία με υπερβαρικό οξυγόνο:

-Εμβολή αέρα ή αερίου

-Δηλητηρίαση από μονοξείδιο του άνθρακα

-Δηλητηρίαση μονοξειδίου του άνθρακα που περιπλέκεται από δηλητηρίαση με κυανιούχα

-Κλωστηριδιακή μυοσίτιδα και μυονέκρωση (γάγγραινα)

-Τραυματισμός, σύνδρομο διαμερίσματος και άλλες οξείες τραυματικές ισχαιμίες

-Ασθένεια αποσυμπίεσης

-Ενίσχυση της επούλωσης πληγών σε επιλεγμένες περιπτώσεις

-Διαβητικό πόδι, διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια, διαβητική νεφροπάθεια

-Μεγάλη απώλεια αίματος (αναιμία)

-Ενδοκρανιακό απόστημα

-Νεκρωτική λοίμωξη των μαλακών μορίων

-Οστεομυελίτιδα

-Καθυστέρηση του τραυματισμού από ακτινοβολία (μαλακοί ιστοί και οστική νέκρωση)

-Μοσχεύματα δέρματος

-Θερμικά εγκαύματα

Άλλες αναφερόμενες εφαρμογές περιλαμβάνουν:

Τον αυτισμό. Μία μικρή του 2009 διπλή-τυφλή μελέτη αυτιστικών παιδιών διαπίστωσε ότι το οι 40 ωριαίες θεραπείες οξυγόνου 24% σε 1,3 atm προσέφεραν σημαντική βελτίωση στη συμπεριφορά των παιδιών αμέσως μετά τις συνεδρίες θεραπείας.
Εγκεφαλική Παράλυση
Επισκληρίδια αποστήματα
Ορισμένα είδη απώλειας της ακοής
Πολλαπλή σκλήρυνση
Επαγόμενη από ακτινοβολία αιμορραγική κυστίτιδα
Φλεγμονώδης νόσος του εντέρου
Ψωρίαση

Αρχικά, το υπερβαρικό οξυγόνο αναπτύχθηκε ως μια θεραπεία για καταδυτικές διαταραχές που εμπλέκουν φυσαλίδες αερίου στους ιστούς, όπως η ασθένεια αποσυμπίεσης και η εμβολή αερίου. Αυτή η θεραπεία μειώνει το μέγεθος των φυσαλίδων αερίου και βελτιώνει την μεταφορά του αίματος σε ιστούς. Οι υψηλές συγκεντρώσεις του οξυγόνου στους ιστούς είναι ωφέλιμες και έχουν ως αποτέλεσμα την απομάκρυνση του αζώτου από τη φυσαλίδα, μέχρι να αποτελείται μόνο από το οξυγόνο, το οποίο εκ νέου απορροφάται μέσα στο σώμα. Μετά την εξάλειψη των φυσαλίδων, η πίεση μειώνεται σταδιακά πίσω σε ατμοσφαιρικά επίπεδα.

Υπάρχουν και φορητοί θάλαμοι που χρησιμοποιούνται για θεραπεία στο σπίτι.

Πιθανές επιπλοκές και προβλήματα από τη χρήση του υπερβαρικού οξυγόνου

Υπάρχουν κίνδυνοι που συνδέονται με το υπερβαρικό οξυγόνο, παρόμοια με ορισμένες διαταραχές που εμφανίζονται στις καταδύσεις.

Αλλαγές της πίεσης μπορεί να προκαλέσουν βαρότραυμα στους ιστούς που περιβάλλουν τον παγιδευμένο αέρα μέσα στο σώμα, όπως οι πνεύμονες, το τύμπανο, οι παραρρίνιοι κόλποι, ή παγιδεύονται στα κάτω οδοντικά σφραγίσματα.

Η αναπνοή υψηλής πίεσης οξυγόνου μπορεί να προκαλέσει τοξικότητα οξυγόνου.

Προσωρινά θολή όραση μπορεί να προκληθεί από τη διόγκωση του φακού, η οποία συνήθως υποχωρεί σε δύο έως τέσσερις εβδομάδες. Υπάρχουν αναφορές ότι ο καταρράκτης μπορεί να εξελιχθεί μετά από υπερβαρικό οξυγόνο. Επίσης, μια σπάνια παρενέργεια η οπτική νευρίτιδα (φλεγμονή του οπτικού νεύρου).

Οι ασθενείς στο εσωτερικό του θαλάμου μπορεί να νιώσουν δυσφορία στα αυτιά τους ως μια διαφορά πίεσης που αναπτύσσεται μεταξύ του μέσου αυτιού και της ατμόσφαιρας του θαλάμου. Αυτό μπορεί να αποφεφχθεί με το χειρισμό Valsalva. Καθώς η πίεση αυξάνει περαιτέρω, μπορεί να προκαλέσει ρήξη τυμπάνων αυτιών, με αποτέλεσμα έντονο πόνο.

Για να μειωθεί η πίεση, ανοίγει μία βαλβίδα για να επιτρέπει στον αέρα να βγαίνει έξω από τον θάλαμο. Καθώς η πίεση πέφτει, η πίεση στα αυτιά του ασθενούς εξισώνεται με το θάλαμο. Η θερμοκρασία στο θάλαμο θα πέσει. Η ταχύτητα της συμπίεσης και της επανασυμπίεσης μπορεί να προσαρμοστεί στις ανάγκες του κάθε ασθενούς.

Αντενδείξεις για χρήση του υπερβαρικού οξυγόνου

Η μόνη απόλυτη αντένδειξη για τη θεραπεία με υπερβαρικό οξυγόνο είναι ο χωρίς θεραπεία πνευμοθώρακας υπό τάση.

Οι ασθενείς δεν θα πρέπει να υποβάλλονται σε θεραπεία με υπερβαρικό οξυγόνο, εάν παίρνουν τα ακόλουθα φάρμακα:

Δοξορουβικίνη (Αδριαμυκίνη) – χημειοθεραπευτικό φάρμακο
Σισπλατίνη – χημειοθεραπευτικό φάρμακο
Δισουλφιράμη (Antabuse) – χρησιμοποιείται στη θεραπεία του αλκοολισμού
Οξικό μαφενίδιο (σουλφάμυλο) – καταστέλλει τις βακτηριακές λοιμώξεις σε πληγές εγκαυμάτων

Σχετικές αντενδείξεις

Καρδιακή νόσος.
Λοιμώξεις Ανώτερου αναπνευστικού, γιατί είναι δύσκολο για τον ασθενή να εξισώσει την πίεση στα αυτιά ή τα ιγμόρεια, που μπορεί να οδηγήσει σε αυτό που ονομάζεται αυτί ή κόλπων συμπίεση.
Υψηλός πυρετός.
Εμφύσημα με κατακράτηση CO2 – Αυτή η κατάσταση μπορεί να οδηγήσει σε πνευμοθώρακα κατά τη διάρκεια της θεραπείας με υπερβαρικό οξυγόνο.
Χειρουργική επέμβαση θώρακα – Υπάρχει ανησυχία ότι ο αέρας μπορεί να παγιδευτεί σε βλάβες που δημιουργήθηκαν από χειρουργικές ουλές.
Το βαρότραυμα στο μέσο αυτί, στα παιδιά όσο και των ενηλίκες σε ένα υπερβαρικό περιβάλλον, είναι ένα πρόβλημα, λόγω της ανάγκης να εξισορροπηθεί η πίεση στα αυτιά.
Η εγκυμοσύνη είναι μια σχετική αντένδειξη τόσο για αυτόνομη κατάδυση όσο και για τις θεραπείες με υπερβαρικό οξυγόνο. Στις περιπτώσεις όπου μια έγκυος γυναίκα έχει δηλητηρίαση με μονοξείδιο του άνθρακα υπάρχουν ενδείξεις ότι χαμηλότερη πίεση (2,0 ΑΤΑ) δεν είναι επιβλαβής για το έμβρυο, καθώς και ότι οι σχετικοί κίνδυνοι αντισταθμίζονται από το μεγαλύτερο κίνδυνο από τα αποτελέσματα του CO στο έμβρυο (νευρολογικές ανωμαλίες ή θάνατο).

Πώς χορηγείται το υπερβαρικό οξυγόνο

Η υπερβαρική οξυγονοθεραπεία (ΗΒΟ) είναι μία μέθοδος χορηγήσεως του οξυγόνου σε πιέσεις μεγαλύτερες της ατμοσφαιρικής. Η Υπερβαρική Οξυγονοθεραπεία (ΥΒΟ) είναι η χορήγηση 100% οξυγόνου σε πίεση περιβάλλοντος μεγαλύτερη της ατμοσφαιρικής (1 ΑΤΜ) και πραγματοποιείται εντός ειδικού υπερσύγχρονου πολύχωρου θαλάμου δώδεκα θέσεων. Έτσι διαλύεται στο αίμα έως και 20 φορές περισσότερο οξυγόνο και μπορεί να μεταφερθεί σε περιοχές με επηρεαζόμενη οξυγόνωση – αιμάτωση, είτε λόγω «εμποδίων» όπως π.χ. οίδημα, είτε λόγω αγγειακών προβλημάτων (π.χ. λόγω απόφραξης ή καταστροφής). Το ΥΒΟ βελτιστοποιεί την δράση της θεραπευτικής αγωγής περιορίζοντας την έκταση της βλάβης και επιταχύνοντας την επούλωση και την ίαση.

Η χορήγηση αυτή του οξυγόνου γίνεται μέσα σε ειδικούς θαλάμους. Η χορήγηση του ΥΒΟ πραγματοποιείται εντός ειδικού υπερσύγχρονου πολύχωρου θαλάμου δώδεκα θέσεων. Η διάρκεια εκάστης θεραπείας είναι περίπου 90 λεπτά, και ακολουθείται καθημερινώς (5 ημέρες την εβδομάδα).

Υπάρχουν και ατομικοί θάλαμοι υπερβαρικού οξυγόνου.

O ειδικός ιατρός Υπερβαρικής – Καταδυτικής Ιατρικής εξετάζει την ένδειξη και τυχόν αντενδείξεις για την θεραπεία, καθορίζει την δοσολογία, και τον εκτιμούμενο αριθμό συνεδριών. Εξειδικευμένο νοσηλευτικό προσωπικό στην Υπερβαρική – Καταδυτική Νοσηλευτική παρακολουθεί καθημερινώς τους ασθενείς κατά τη διάρκεια των θεραπειών και χειρίζεται τον θάλαμο Υπερβαρικού Οξυγόνου.

Η αύξηση της πιέσεως στο εσωτερικό του θαλάμου γίνεται με τη χορήγηση πεπιεσμένου αέρα και στους ασθενείς χορηγείται το υπερβαρικό οξυγόνο μέσω ειδικής μάσκας, μύτης – στόματος.

Με την εισπνοή του υπερβαρικού οξυγόνου αυξάνεται το ποσό του οξυγόνου που είναι διαλελυμένο στο πλάσμα σε τέτοιο βαθμό, που σε πίεση τριπλάσια της ατμοσφαιρικής δεν χρειάζεται να χρησιμοποιηθεί το οξυγόνο που μεταφέρεται με την αιμοσφαιρίνη των ερυθρών αιμοσφαιρίων. Έτσι διαλύεται στο αίμα έως και 20 φορές περισσότερο οξυγόνο και μπορεί να μεταφερθεί σε περιοχές με επηρεαζόμενη οξυγόνωση – αιμάτωση, είτε λόγω «εμποδίων» όπως π.χ. οίδημα, είτε λόγω αγγειακών προβλημάτων (π.χ. λόγω απόφραξης ή καταστροφής).

Ενδεικτικά η μερική πίεση του οξυγόνου στο πλάσμα αυξάνεται από 100 mmHg στα 2.000 mmHg κι έτσι μπορεί να μεταφερθεί οξυγόνο σε περιοχές με κακή κυκλοφορία είτε λόγω αγγειακών προβλημάτων (π.χ. διαβητική μικροαγγειοπάθεια – αθηρωματικές βλάβες με μερική απόφραξη του αυλού κλπ.) είτε λόγω ιστικών βλαβών που προκαλούν διαταραχές στην κυκλοφορία του αίματος στους ιστούς (π.χ. ιστικό οίδημα από κάκωση, έγκαυμα, σύνδρομο διαμερισματοποίησης κλπ).

Τα όργανα του σώματος, αντιδρούν στην υπεροξία με αγγειοσύσπαση και ελάττωση της αιματικής ροής. Η ελάττωση αυτή της παροχής χωρίς μεταβολή της φλεβικής επαναφοράς έχει ως αποτέλεσμα την απορρόφηση του οιδήματος.

Η ελάττωση της αιματικής παροχής με ταυτόχρονη ιστική υπεροξυγόνωση είναι μία μοναδική φαρμακολογική ιδιότητα του Υπερβαρικού Οξυγόνου και καλείται “παράδοξο του οξυγόνου”.

Συνεπεία της μεγάλης αυξήσεως της μερικής πιέσεως του οξυγόνου στο αίμα γίνονται μεταβολές στη βιοχημική λειτουργία του κυττάρου, όπως αύξηση στην παραγωγή ενέργειας, αύξηση των αντιοξειδωτικών ενζύμων, παραγωγή νευροδιαβιβαστών και στην αύξηση της ικανότητος των μακροφάγων και των ιστιοκυττάρων (των αμυντικών κυττάρων του οργανισμού) για φαγοκυττάρωση και λύση των μικροβίων.

Το υπερβαρικό οξυγόνο προκαλεί:

1. ΥΠΕΡΟΞΥΓΟΝΩΣΗ:

Κατά τη θεραπεία με Υπερβαρικό Οξυγόνο αυξάνεται το ποσό του οξυγόνου που είναι διαλελυμένο στο πλάσμα του αίματος αυξάνοντας έτσι μέχρι και είκοσι (20) φορές την ποσότητα του Οξυγόνου που μεταφέρεται από το αίμα και τη μερική πίεση του Οξυγόνου, από 100-200 mmHg στον αέρα ως και 700 – 2000 mmHg σε Υπερβαρικό περιβάλλον.

Έχοντας ως αποτελέσματα:

•Αύξηση της ποσότητας του Ο2 (μερικής πίεσης του Ο2) στο αρτηριακό αίμα, στο μεσοκυττάριο χώρο και τους ιστούς.

•Αύξηση της μεταφορικής ικανότητας του αίματος σε Ο2 αντισταθμίζοντας την ανεπαρκή μεταφορά Ο2 με την αιμοσφαιρίνη.

•Αύξηση της απόστασης διάχυσης του οξυγόνου (oxygen gradient)

Το Υπερβαρικό Οξυγόνο, δηλαδή, στέλνει (διαχέει) το Οξυγόνο σε μεγαλύτερη απόσταση από το αγγείο και έτσι φτάνει σε περιοχές όπου υπάρχει έλλειψη (υποξία). Λόγω του γεγονότος αυτού μπορεί να μεταφερθεί οξυγόνο σε περιοχές με κακή κυκλοφορία είτε λόγω αγγειακών προβλημάτων (π.χ. διαβητική μικροαγγειοπάθεια – αθηρωματικές βλάβες με μερική απόφραξη του αυλού κλπ) είτε λόγω ιστικών βλαβών που προκαλούν διαταραχές στην ιστική κυκλοφορία (π.χ. ιστικό οίδημα από κάκωση, έγκαυμα, σύνδρομο διαμερίσματος κλπ).

•Διέλευσή του υπερβαρικού οξυγόνου μέσω των διαφόρων φραγμών διαχύσεως, όπως το οίδημα ή η σκλήρυνση του ενδοθηλίου των τριχοειδών στον σακχαρώδη διαβήτη. Τα κύτταρα, παίρνουν έτσι την ενέργεια που χρειάζονται και να αρχίζουν να θέτουν σε λειτουργία τις επουλωτικές διαδικασίες.

•Βελτίωση της μεμβράνης των ερυθρών αιμοσφαιρίων κάνοντας ικανά να κυκλοφορούν μέσα και από τα στενότερα τριχοειδή.

2. ΑΓΓΕΙΟΓΕΝΕΣΗ / ΝΕΟΑΓΓΕΙΩΣΗ:

Το Υπερβαρικό Οξυγόνο διεγείρει τον σχηματισμό νέων τριχοειδών αγγείων και νευρικών απολήξεων σε ιστούς φτωχής αιμάτωσης. Αποτελεί απάντηση σε σειρά συνέδριων με ΗΒΟ.

3. ΚΟΛΛΑΓΟΝΟΓΕΝΕΣΗ ΚΑΙ ΟΣΤΕΟΓΕΝΕΣΗ

•Αυξάνεται ο πολλαπλασιασμός ινοβλαστών, διεγείροντας την παραγωγή κολλαγόνου, προάγοντας την επούλωση. Τα κύτταρα αυτά «στρώνουν» τον σκελετό του νέου ιστού προάγοντας την επούλωση στους υποξικούς ιστούς.

4. ΙΣΧΥΡΗ ΑΝΤΙ-ΦΛΕΓΜΟΝΩΔΗΣ ΔΡΑΣΗ

•Ελαττώνει την ενεργοποίηση των λευκοκυττάρων μέσω της καταστολής ενεργοποίησης των υποδοχέων σύνδεσης των λευκοκυττάρων στο ενδοθήλιο των προσβεβλημένων αγγείων. Αυτό έχει ως συνέπεια να ελαττώνεται ο βαθμός της φλεγμονής.

5. ΑΠΟΙΔΗΜΑΤΙΚΗ ΔΡΑΣΗ:

Το Υπερβαρικό Οξυγόνο έχει τη μοναδική ιδιότητα να προκαλεί σύσπαση των αγγείων με περιφερική υπεροξία/νορμοξία χωρίς, δηλαδή, να προκαλείται υποξία (Oxygen Paradox) έχοντας ως αποτέλεσμα ελάττωση του οιδήματος των ιστών. Αύτη η ιδιότητα είναι χρήσιμη σε εγκαύματα, τραυματισμούς συνθλίψεως, αθλητικές κακώσεις, οίδημα εγκεφάλου και νωτιαίου μυελού, κ.α.

6. ΑΝΤΙΜΙΚΡΟΒΙΑΚΗ ΔΡΑΣΗ:

Είναι χρήσιμο σε καταστάσεις όπου οι αμυντικοί μηχανισμοί είναι ελαττωμένοι όπως σε περιοχές ανάγγειες όπως λ.χ. διαβήτης, ακτινοβολία, κάκωση καθώς και κλινικές καταστάσεις που προκαλούν ανοσοκαταστολή.

•Kαταστρέφει απευθείας ή εμποδίζει την ανάπτυξη των μικροβίων εκείνων που αναπτύσσονται σε χαμηλές συγκεντρώσεις οξυγόνου (αναερόβια μικρόβια) (άμεση μικροβιοκτόνος δράση).

•Aναστέλλει τον πολλαπλασιασμό ορισμένων ειδών αερόβιων μικροβίων (μικροβιοστατική δράση).

•Προάγει τους μηχανισμούς άμυνας του οργανισμού. Παρέχεται το απαραίτητο οξυγόνο στους οξυγόνο-εξαρτωμενους μηχανισμούς αμύνης των πολυμορφοπύρηνων λευκών αιμοσφαιρίων για να «σκοτώσουν» τα μικρόβια μέσω της παραγωγής ελευθέρων ριζών (superoxide και peroxide).

•Αυξάνεται η «φονική» δραστηριότητα των μακροφάγων, συμβάλλοντας καθοριστικά στην αντιμετώπιση της μικροβιακής λοίμωξης.

•Απενεργοποίηση των μικροβιακών τοξινών. Εμποδίζει και απενεργοποιεί την παραγωγή τοξινών (alpha-toxin) π.χ. Αεριογόνος Γάγγραινα από Clostridial perfringens.

•Αυξάνει την αποτελεσματικότητα – βακτηριοκτόνος δράση (συνέργεια) ορισμένων αντιβιοτικών (Αμινογλυκοσίδες, Βανκομυκίνη, Κινολόνες, ημισυνθετικές πενικιλίνες κ.α.) .

7. ΜΗΧΑΝΙΚΕΣ ΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ ΤΙΣ ΑΥΞΗΜΕΝΗΣ ΠΙΕΣΗΣ / «ΞΕΠΛΥΜΑ ΑΕΡΙΟΥ»:

Κάθε ελεύθερη ποσότητα αέρα η οποία παγιδεύεται σε κάποιο σημείο του σώματος ελαττώνεται σε όγκο έως και 2/3. Ελαττώνει το μέγεθος των φυσαλίδων και αυξάνεται η επαναδιάλυση του Αζώτου στο αίμα. Αύτη η ιδιότητα εφαρμόζεται στην εμβολή του εγκεφάλου από αέρα και στη Νόσο Δυτών.

Το υπερβαρικό οξυγόνο «καθαρίζει» τους ιστούς από οποιοιδήποτε αέριο και αυτή η ιδιότητα βρίσκει εφαρμογή στη Δηλητηρίαση με Μονοξείδιο και Κυανίδια.

8.ΚΑΚΟΗΘΕΙΣ ΝΟΣΟΙ: Οι καρκίνοι αν και ευδοκιμούν όταν υπάρχει καλή αιμάτωση, μπορεί να καταστέλλονται από τα υψηλά επίπεδα οξυγόνου. Η θεραπεία των ατόμων που πάσχουν από καρκίνο, με υπερβαρικό οξυγόνο παρουσιάζει ένα πρόβλημα, δεδομένου ότι και αυξάνει τη ροή του αίματος μέσω της αγγειογένεσης. Λαμβάνοντας έναν αντιαγγειογενετικό παράγοντα μπορεί να αποφευχθεί η αγγειογένεση σε όγκους που αυξάνονται με αυτόν τον μηχανισμό.

9.ΚΤΗΝΙΑΤΡΙΚΗ. Χρησιμοποιείται, πλέον και στην κτηνιατρική.