Τρίτη, 19 Μαρτίου, 2024

Κυαμισμός

Η αιμολυτική αναιμία από τα κουκιά

Ο φαβισμός ή κυαμισμός ή έλλειψη του ενζύμου αφυδρογονάση της 6-φωσφορικής γλυκόζης (G6PD), ICD-10 D55.0, είναι μία κληρονομική ασθένεια του ανθρώπου που ακολουθεί φυλοσύνδετο υπολειπόμενο τύπο κληρονομικότητας.

Στα άτομα που πάσχουν από την ασθένεια αυτή, παρατηρείται έλλειψη του ενζύμου αφυδρογονάση της 6-φωσφορικής γλυκόζης (G6PD ή G6PDH), το οποίο συμμετέχει στον κύκλο των φωσφορικών πεντοζών και είναι ιδιαίτερα σημαντικό για το μεταβολισμό των ερυθρών αιμοσφαιρίων. Τα άτομα που πάσχουν από την ασθένεια αυτή εμφανίζουν αιμολυτική αναιμία αν καταναλώσουν κουκιά ή αν έλθουν σ’ επαφή με συγκεκριμένες χημικές ουσίες (π.χ. ναφθαλίνη). Τα άτομα με τη νόσο μπορεί να εμφανίζουν μη-άνοση αιμολυτική αναιμία σε απάντηση σε μια σειρά από αιτίες, συνηθέστερα σε μόλυνση ή έκθεση σε ορισμένα φάρμακα ή λόγω βρώσης κουκιών ή μετά από εισπνοή του φυτού Vicia fava.

H ανεπάρκεια του ενζύμου G6PD είναι στενά συνδεδεμένη με το φαβισμό, μια διαταραχή που χαρακτηρίζεται από αιμολυτική αντίδραση στην κατανάλωση φάβας ή κουκιών. Ο φαβισμός, μερικές φορές χρησιμοποιείται για να δηλώσει την ανεπάρκεια του ενζύμου στο σύνολό της, αν και αυτό είναι παραπλανητικό, καθώς  όλα τα άτομα με έλλειψη του ενζύμου G6PD δεν θα εκδηλώσουν συμπτώματα με την κατανάλωση των κουκιών.

Φορείς του αλληλόμορφου G6PD φαίνεται να προστατεύονται σε κάποιο βαθμό έναντι της ελονοσίας, και σε ορισμένες περιπτώσεις, ειδικά οι άρρενες έχουν δείξει πλήρη ανοσία στην ασθένεια. Αυτό εξηγεί ότι το αλληλόμορφο σε ορισμένους πληθυσμούς, όπου επικρατεί η ελονοσία, παρέχει επιλεκτικό πλεονέκτημα.


Επιδημιολογία ανεπάρκειας του ενζύμου G6PD

Ανεπάρκεια του ενζύμου G6PD έχουν πάνω από 400 εκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον κόσμο. Η ανεπάρκεια παρέχει προστασία έναντι της ελονοσίας, από το Plasmodium falciparum. Μια παρόμοια σχέση υπάρχει μεταξύ της ελονοσίας και της δρεπανοκυτταρικής νόσου. Μία εξήγηση είναι ότι τα κύτταρα που έχουν μολυνθεί με το παράσιτο Plasmodium εκκαθαρίζονται ταχύτερα από το σπλήνα.

Τα άτομα με ανεπάρκεια G6PD έχουν λιγότερο κίνδυνο από τους άλλους ανθρώπους για την απόκτηση ισχαιμικής καρδιακής νόσου και εγκεφαλικής αγγειακής νόσου, επίσης.


Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας κατατάσσει τις G6PD γενετικές παραλλαγές σε πέντε κατηγορίες:

I: Σοβαρή ανεπάρκεια (<10% δραστηριότητα) με χρόνια (μη σφαιροκυτταρική) αιμολυτική αναιμία

II: Σοβαρή ανεπάρκεια (<10% δραστηριότητα), με διαλείπουσα αιμόλυση

III: Ήπια ανεπάρκεια (10-60% δραστηριότητα), αιμόλυση σε στρεσογόνους παράγοντες μόνο

IV: Μη ανεπάρκεια παραλλαγή, με κλινικά συμπτώματα

V: Αυξημένη δραστηριότητα του ενζύμου, χωρις κλινικά συμπτώματα


Αίτια κυαμισμού

  • Οξεία αιμόλυση
  • Βρώση κουκιών
  • Βρώση του φυτού Vicia Fava
  • Μεσογειακός τύπος ανεπάρκειας G6PD

Σημεία και συμπτώματα ανεπάρκειας του ενζύμου G6PD

Τα περισσότερα άτομα με έλλειψη G6PD είναι ασυμπτωματικά.

Οι συμπτωματικοί ασθενείς είναι σχεδόν αποκλειστικά άνδρες, λόγω της Χ-συνδεδεμένης κληρονομικότητας, αλλά οι θηλυκοί φορείς μπορεί να επηρεαστούν κλινικά λόγω τυχαίας αδρανοποίησης του Χ-χρωμοσώματος σε ορισμένα κύτταρα που δημιουργεί έναν πληθυσμό ερυθρών αιμοσφαιρίων με ανεπάρκεια G6PD που συνυπάρχει με τα φυσιολογικά ερυθροκύτταρα. Μια  γυναίκα με ένα επηρεάζον Χ χρωμόσωμα θα δείξει την ανεπάρκεια στο ήμισυ των ερυθρών αιμοσφαιρίων στο αίμα της. Ωστόσο, σε σπάνιες περιπτώσεις, όπως σε διπλή ανεπάρκεια X, ο λόγος μπορεί να είναι μεγαλύτερος από το μισό, κάνοντας τη γυναίκα σχεδόν τόσο ευαίσθητη, όπως έναν άντρα.

Η αιμόλυση σε ανεπάρκεια G6PD μπορεί να εκδηλωθεί με:

-παρατεταμένο νεογνικό ίκτερο, που ενδεχομένως να οδηγήσει σε πυρηνικό ίκτερο (η πιο σοβαρή επιπλοκή της ανεπάρκεια του ενζύμου G6PD)

-αιμολυτικές κρίσεις σε:

  • ασθένεια (ιδίως λοιμώξεις)
  • ορισμένα φάρμακα
  • ορισμένα τρόφιμα, κυρίως κουκιά
  • ορισμένες χημικές ουσίες
  • διαβητική κετοξέωση
  • πολύ σοβαρές κρίσεις μπορεί να προκαλέσουν οξεία νεφρική ανεπάρκεια

Φαβισμός ορίζεται τυπικά ως η αιμολυτική απόκριση στην κατανάλωση κουκιών. Όλα τα άτομα με φαβισμό έχουν έλλειψη G6PD. Ωστόσο, όλα τα άτομα με έλλειψη G6PD δεν έχουν φαβισμό.


Τα φάρμακα και οι περβαλλοντολογικές αιτίες που προκαλούν αιμόλυση

Πολλές ουσίες είναι δυνητικά επιβλαβείς για τα άτομα με έλλειψη G6PD.

-Ανθελονοσιακά φάρμακα μπορεί να προκαλέσουν οξεία αιμόλυση σε άτομα με έλλειψη G6PD (πριμακουίνη, παμακίνη, και χλωροκίνη). Υπάρχουν ενδείξεις ότι και άλλα ανθελονοσιακά μπορεί επίσης να επιδεινώσουν την ανεπάρκεια του ενζύμου G6PD, αλλά μόνο σε υψηλότερες δόσεις.

-Τα σουλφοναμίδια (όπως σουλφανιλαμίδιο, σουλφαμεθοξαζόλη, και μαφενίδιο)

-Η thiazolesulfone

-Το μπλε του μεθυλενίου

-Η ναφθαλίνη

Τα ανωτέρω φάρμακα ανταγωνίζονται τη σύνθεση φυλλικού οξέος, όπως και ορισμένα αναλγητικά (όπως η ασπιρίνη, η φαιναζοπυριδίνη, και το ακετανιλίδιο) και μερικά αντιβιοτικά (ναλιδιξικό οξύ, νιτροφουραντοϊνη, ισονιαζίδη, δαψόνη, και φουραζολιδόνη). Η χέννα μπορεί να προκαλέσει, επίσης, αιμολυτική κρίση σε ανεπάρκεια G6PD.


Γενετική ανεπάρκειας του ενζύμου G6PD

Δύο παραλλαγές (G6PD Α και Μεσογειακός τύπος G6PD) υπάρχουν.

Η G6PD Α εμφανίζεται σε 10% των Αμερικανών μαύρων, ενώ ο Μεσογειακός τύπος G6PD  επικρατεί στη Μέση Ανατολή και σε Μεσογειακούς λαούς (Ισπανοί, Ιταλοί, Έλληνες, Αρμένιοι, Εβραίοι) και πιστεύεται ότι παρέχει μια προστατευτική επίδραση έναντι στα Plasmodium falciparum και Plasmodium vivax της ελονοσίας.

Όλες οι μεταλλάξεις που προκαλούν ανεπάρκεια G6PD βρίσκονται στο μακρύ βραχίονα του Χ χρωμοσώματος, στη ζώνη Xq28. Το γονίδιο G6PD έχει διάφορες παραλλαγές και μεταλλάξεις


Παθοφυσιολογία ανεπάρκειας του ενζύμου G6PD

Η αφυδρογονάση της 6-φωσφορικής γλυκόζης είναι ένα ένζυμο στο μονοπάτι φωσφορικής πεντόζης. Το G6PD μετατρέπει την 6-φωσφορική γλυκόζη σε 6-φωσφογλύκανο-δ-λακτόνη. Η οδός της G6PD/NADPH είναι η μόνη πηγή του ανηγμένου γλουταθείου στα ερυθρά αιμοσφαίρια (ερυθροκύτταρα). Ο ρόλος των ερυθρών αιμοσφαιρίων ως φορείς οξυγόνου τα θέτει σε ουσιαστικό κίνδυνο βλάβης από τις οξειδωτικές ελεύθερες ρίζες χωρίς την προστατευτική επίδραση της G6PD / NADPH / γλουταθειόνης.

Τα άτομα με έλλειψη του ενζύμου G6PD έχουν κίνδυνο αιμολυτικής αναιμίας σε καταστάσεις οξειδωτικού στρες. Το οξειδωτικό στρες μπορεί να προκύψει από μόλυνση και από έκθεση σε χημικές ουσίες, σε φάρμακα και ορισμένα τρόφιμα. Τα κουκιά και η φάβα, περιέχουν υψηλά επίπεδα βικίνης, divicine, convicine και isouramil, τα οποία είναι οξειδωτικά.

Όταν όλα τα εναπομείναντα αποθέματα ανηγμένης γλουταθειόνης καταναλωθούν, ένζυμα και άλλες πρωτεΐνες (συμπεριλαμβανομένης και της αιμοσφαιρίνης) στη συνέχεια καταστρ;eφονται από τα οξειδωτικά, οδηγώντας σε ανισορροπία ηλεκτρολυτών, συγκόλληση και εναπόθεση πρωτεΐνης στις μεμβράνες των ερυθρών. Τα κατεστραμμένα ερυθρά αιμοσφαίρια φαγοκυτταρώνονται και καθαρίζονται στο σπλήνα. Η αιμοσφαιρίνη μεταβολίζεται σε χολερυθρίνη (ίκτερος σε υψηλές συγκεντρώσεις). Τα ερυθρά κύτταρα σπάνια αποσυντίθενται στην κυκλοφορία, έτσι ώστε η αιμοσφαιρίνη εκκρίνεται, σπανίως, απευθείας από τa νεφρ;a, αλλά αυτό μπορεί να συμβεί σε σοβαρές περιπτώσεις, προκαλώντας οξεία νεφρική ανεπάρκεια.

Η ανεπάρκεια του ενζύμου G6PD προκαλεί και τη συσσώρευση της γλυκόζης και έτσι υπάρχει μια αύξηση των τελικών προϊόντων προχωρημένης γλυκοζυλίωσης (AGE). Η ανεπάρκεια μειώνει επίσης την ποσότητα του NADPH, η οποία απαιτείται για τον σχηματισμό του νιτρικού οξειδίου (ΝΟ). Ο υψηλός επιπολασμός του σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2 και η υπέρταση θα μπορούσε να σχετίζεται άμεσα με την επίπτωση της ανεπάρκειας G6PD στους πληθυσμούς αυτούς.

Μολονότι οι γυναίκες φορείς μπορεί να έχουν μια ήπια μορφή της ανεπάρκειας G6PD (εξαρτάται από το βαθμό της αδρανοποίησης του Χ χρωμοσώματος), έχουν περιγραφεί ομόζυγες καταστάσεις σε γυναίκες και υπάρχει σε αυτές μια σπάνια διαταραχή του ανοσοποιητικού που ονομάζεται χρόνια κοκκιωματώδης νόσος (CGD).


Διάγνωση ανεπάρκειας του ενζύμου G6PD

Η διάγνωση γίνεται συνήθως σε υποψία ασθενών από ορισμένες εθνοτικές ομάδες, όταν αυτοί αναπτύσσουν αναιμία, ίκτερο και συμπτώματα αιμόλυσης μετά από οποιαδήποτε αιτία, ειδικά όταν υπάρχει θετικό οικογενειακό ιστορικό.

Ο εργαστηριακός έλεγχος:

  • Γενική εξέταση αίματος και δικτυοερυθροκύτταρα (σώματα Heinz στα ερυθρά αιμοσφαίρια στο πλακάκι αίματος)
  • Ηπατικά ένζυμα (για να αποκλειστούν άλλες αιτίες ικτέρου)
  • Γαλακτική αφυδρογονάση (αυξημένη σε αιμόλυση και είναι ένας δείκτης της σοβαρότητας)
  • Απτοσφαιρίνες (μειώνονται σε αιμόλυση)
  • Άμεση εξέταση αντισφαιρίνης (δοκιμασία Coombs) – αυτή πρέπει να είναι αρνητική, η αιμόλυση σε G6PD δεν είναι μέσω του άνοσου συστήματος.
  • Όταν υπάρχει υποψία για ανεπάρκεια G6PD, μια άμεση δοκιμασία για G6PD γίνεται ή  γίνεται άμεση δοκιμή DNA και ανάλυση της αλληλουχίας του γονιδίου του G6PD.
  • Η δοκιμή Beutler είναι μια φθορίζουσα κηλίδα  που προσδιορίζει το NADPH που παράγεται από το G6PD κάτω από το υπεριώδες φως. Όταν η κηλίδα αίματος δεν φθορίζει, η δοκιμή είναι θετική. Μπορεί να είναι ψευδώς αρνητικό σε ασθενείς οι οποίοι έχουν αιμόλυση. Συνεπώς, μπορεί να γίνει μόνο 2-3 εβδομάδες μετά από ένα αιμολυτικό επεισόδιο.


Θεραπεία ανεπάρκειας του ενζύμου G6PD

  • Υποστηρικτική
  • Μεταγγίσεις
  • Φυλλικό οξύ
  • Διατήρηση επαρκούς διούρησης
  • Αλκαλοποίηση ούρων

Το πιο σημαντικό μέτρο είναι η πρόληψη – αποφυγή των φαρμάκων και των τροφίμων που προκαλούν αιμόλυση.

Ο εμβολιασμός κατά ορισμένα κοινά παθογόνα (π.χ. ηπατίτιδα Α και ηπατίτιδα Β) μπορεί να αποτρέψει τις επιθέσεις που προκαλούνται από λοίμωξη.

Στην οξεία φάση της αιμόλυσης, μεταγγίσεις αίματος μπορεί να είναι απαραίτητες. 

Εκείνοι που πλήττονται θα πρέπει να αποφεύγουν τα φάρμακα, όπως η ασπιρίνη.

Μερικοί ασθενείς μπορεί να ωφεληθούν από την αφαίρεση του σπλήνα (σπληνεκτομή),  καθώς αυτό είναι ένα σημαντικό σημείο της καταστροφής ερυθρών κυττάρων.

Το φυλλικό οξύ θα πρέπει να χρησιμοποιείται.

Η βιταμίνη Ε και το σελήνιο, έχουν αντιοξειδωτικές ιδιότητες.

Τα καλύτερα συμπληρώματα διατροφής για τον κυαμισμό

Πατήστε, εδώ για να παραγγείλετε τα κατάλληλα συμπληρώματα διατροφής για τον κυαμισμό

Διαβάστε, επίσης,

Εργαστηριακές εξετάσεις για την αιμολυτική αναιμία

Αιμολυτική αναιμία

Ο βασικός αιματολογικός έλεγχος

Λέπρα

Εργαστηριακές εξετάσεις για την αναιμία

Δρεπανοκυτταρικά Σύνδρομα

Ασπιρίνη

Ελονοσία

www.emedi.gr

 

Print Friendly, PDF & Email
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΗΜΟΦΙΛΗ