Το Σύνδρομο Αιφνίδιου Βρεφικού Θανάτου

21 Ιουνίου 2014

Ο ξαφνικός και απρόσμενος θάνατος του βρέφους

Το Σύνδρομο Αιφνίδιου Βρεφικού Θανάτου-Sudden infant death syndrome– ICD-10 R95, (SIDS), είναι ο ξαφνικός θάνατος ενός βρέφους που δεν εξηγείται από το ιατρικό ιστορικό και παραμένει ανεξήγητη μετά από ενδελεχή ιατροδικαστική αυτοψία και λεπτομερή έρευνα.

Τα βρέφη έχουν υψηλότερο κίνδυνο για SIDS κατά τη διάρκεια του ύπνου.

Τυπικά, το βρέφος βρίσκεται νεκρό, αφού έχει τοποθετηθεί στο κρεβάτι, και δεν παρουσιάζει σημάδια αγωνίας.

Η αιτία του συνδρόμου είναι άγνωστη.

Η SIDS είναι η τρίτη κύρια αιτία παιδικής θνησιμότητας.

Η βρεφοκτονία και οι περιπτώσεις κακοποίησης μπορεί να διαγνωσθούν λανθασμένα ως SIDS, λόγω έλλειψης αποδεικτικών στοιχείων. Η τυχαία ασφυξία, επίσης λαμβάνεται λανθασμένα ως SIDS και αντιστρόφως.

Η υποστήριξη για τις οικογένειες που πλήττονται από SIDS είναι ιδιαίτερα σημαντικό, διότι ο θάνατος του βρέφους είναι συνήθως αιφνίδιος, χωρίς μάρτυρες, και απαιτεί έρευνα.

Μετά από ένα αιφνίδιο θάνατο απαιτούνται:

Αυτοψία
Διερεύνηση της σκηνής του θανάτου και των συνθηκών του θανάτου
Εξερεύνηση του ιατρικού ιστορικού του βρέφους και της οικογένειας

Μετά από έρευνα, ορισμένοι από αυτούς τους θανάτους βρεφών βρίσκονται να προκαλούνται από τυχαία ασφυξία, υπερθερμία ή υποθερμία, αμέλεια ή κάποια άλλη καθορισμένη αιτία.

Ο όρος «ξαφνικός απροσδόκητος θάνατος στην παιδική ηλικία” (Sudi) χρησιμοποιείται σήμερα από κάποιους. Επίσης, ο όρος «αιφνίδιος μη αναμενόμενος θάνατος παιδιού” (SUID) χρησιμοποιείται και το SIDS είναι κατηγορία του SUID.

Οι παράγοντες κινδύνου για το Σύνδρομο Αιφνίδιου Βρεφικού Θανάτου

Η αιτία του SIDS είναι άγνωστη.

Η συχνότητα του συνδρόμου δεν φαίνεται να επηρεάζεται από κοινωνικούς, οικονομικούς, και πολιτισμικούς παράγοντες, όπως η μητρική εκπαίδευση, η φυλή ή η εθνικότητα, και η φτώχεια. Το SIDS πιστεύεται ότι συμβαίνει όταν ένα βρέφος έχει μια υποβόσκουσα βιολογική ευπάθεια, και βρίσκεται στο μια κρίσιμη ηλικία ανάπτυξης και είναι εκτεθειμένο σε εξωτερικούς κινδύνους.

Οι ακόλουθοι παράγοντες κινδύνου συμβάλλουν:

Ο καπνός του τσιγάρου. Η έκθεση σε νικοτίνη από το γονεϊκό κάπνισμα. Το SIDS είναι συχνότερο σε βρέφη με μητέρες που καπνίζουν κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης
Ο ύπνος.

-Τοποθετώντας ένα βρέφος για ύπνο, μπρούμυτα αυξάνει τον κίνδυνο. Αυτός ο αυξημένος κίνδυνος είναι μεγαλύτερος σε δύο έως τριών μηνών βρέφη.

Ο σημαντικότερος από τους παράγοντες κινδύνου είναι το να κοιμάται το μωρό μπρούμυτα. Πολλές μελέτες έχουν δείξει ότι η εμφάνιση του συνδρόμου είναι πολύ μεγαλύτερη σε βρέφη που κοιμούνται μπρούμυτα απ’ ότι σε βρέφη που κοιμούνται ανάσκελα. Κάποιοι ερευνητές εικάζουν ότι όταν το βρέφος κοιμάται μπρούμυτα ασκείται εντονότερη πίεση στο σαγόνι του, γεγονός που στενεύει τους αεραγωγούς και παρεμποδίζει την αναπνοή του βρέφους. Μια άλλη υπόθεση των ερευνητών είναι ότι όταν το βρέφος κοιμάται μπρούμυτα αυξάνονται οι πιθανότητες να αναπνέει ξανά τον ίδιο τον αέρα που εκπνέει, ειδικά αν το βρέφος κοιμάται πάνω σε μαλακό στρώμα ή με σκεπάσματα, αν έχει πλάι του «αρκουδάκια» και άλλα παρόμοια παιχνίδια ή κάποιο μαξιλάρι. Σύμφωνα με αυτή την εικασία οι μαλακές επιφάνειες που βρίσκονται κοντά στο πρόσωπο του μωρού δημιουργούν μια περιοχή στην οποία παγιδεύεται ο αέρας τον οποίο εκπνέει. Καθώς το μωρό εισπνέει ξανά τον αέρα που έχει μόλις εκπνεύσει, τα επίπεδα οξυγόνου στο σώμα του μειώνονται ενώ τα επίπεδα διοξειδίου του άνθρακα αυξάνονται, με αποτέλεσμα να προκαλείται τελικά το σύνδρομο του αιφνίδιου βρεφικού θανάτου.

Παράλληλα, τα βρέφη που υποκύπτουν στο σύνδρομο ενδέχεται να έχουν κάποια δυσλειτουργία στο τμήμα της υπόφυσης του εγκεφάλου που πιθανότατα ελέγχει την αναπνοή και την αφύπνιση κατά τη διάρκεια του ύπνου. Εάν ένα βρέφος αναπνέει αέρα που δεν είναι φρέσκος και δεν παίρνει αρκετό οξυγόνο, ο εγκέφαλος συνήθως αναγκάζει το μωρό να ξυπνήσει και να βάλει τα κλάματα. Αυτή η κίνηση αλλάζει τόσο τον καρδιακό ρυθμό όσο και το ρυθμό της αναπνοής, αναπληρώνοντας την έλλειψη οξυγόνου. Αλλά ένα πρόβλημα στην υπόφυση μπορεί να στερήσει το βρέφος από την ακούσια αυτή αντίδραση και να το θέσει σε υψηλότερο κίνδυνο ως προς την εμφάνιση του συνδρόμου.

Πολλοί γονείς φοβούνται ότι αν βάλουν το μωρό τους να κοιμηθεί ανάσκελα υπάρχει κίνδυνος να πνιγεί έτσι και κάνει εμετό ή έχει κάποια αναγωγή τροφής. Στην πραγματικότητα, όμως, δεν υπάρχει αυξημένος κίνδυνος να πνιγεί ένα υγιές μωρό όταν κοιμάται ανάσκελα. Η κατάσταση είναι διαφορετική για τα βρέφη που αντιμετωπίζουν πρόβλημα γαστροοισοφαγικής παλινδρόμησης ή έχουν προβλήματα στο άνω τμήμα του αεραγωγού, οπότε το να κοιμούνται μπρούμυτα ίσως να αποτελεί την καλύτερη επιλογή.

Επίσης, το να τοποθετούνται τα μωρά στο πλάι για να κοιμηθούν δεν αποτελεί καλή επιλογή γιατί το πιθανότερο είναι ότι κατά τη διάρκεια του ύπνου θα γυρίσουν από μόνα τους μπρούμυτα.

Κάποιοι γονείς, επίσης, ανησυχούν για την αλλαγή στο σχήμα του κεφαλιού του μωρού τους, καθώς όταν τα μωρά περνούν πολλές ώρες καθημερινά ανάσκελα σχηματίζεται ένα επίπεδο σημείο στο πίσω μέρος του κεφαλιού. Το ενδεχόμενο αυτό είναι βέβαια πολύ πιθανό αλλά αντιμετωπίζεται εύκολα με το να τοποθετείτε μπρούμυτα το μωρό τις ώρες που είναι ξύπνιο. Βέβαια, από τη στιγμή που το μωρό θα μπορεί να γυρίζει μόνο του το σωματάκι του, μεταξύ 4ου και 7ου μήνα, η στάση που θα έχει κατά τη διάρκεια του ύπνου δεν μπορεί να ελέγχεται αποκλειστικά από εσάς καθώς το ίδιο το μωρό θα μπορεί να αλλάζει από μόνο του ανά πάσα στιγμή τη στάση του σώματός του.

-Η αυξημένα ή μειωμένη θερμοκρασία αυξάνουν επίσης τον κίνδυνο.

-Τα πολλα ρούχα στο κρεβάτι και τα πολλά μαξιλάρια είναι υπεύθυνα και δεν συνιστώνται.

-Ο ύπνος στο ίδιο κρεβάτι με τους γονείς ή τα αδέλφια αυξάνει τον κίνδυνο για SIDS. Ο κίνδυνος αυτός είναι μεγαλύτερος κατά τους πρώτους τρεις μήνες της ζωής, όταν το στρώμα είναι μαλακό και όταν ένα ή περισσότερα άτομα μοιράζονται το κρεβάτι του βρέφους. Τοποθετώντας το μωρό σε ξεχωριστό κρεβάτι στο ίδιο δωμάτιο μειώνει τον κίνδυνο του SIDS έως και 50%.

Παράγοντες εγκυμοσύνης και βρέφους

-Ηλικία της μητέρας. Τα ποσοστά SIDS μειώνονται, καθώς, αυξάνεται η ηλικία της μητέρας, με τις έφηβες μητέρες να διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο.

-Ανεπαρκή προγεννητική φροντίδα. Το νεογνό είναι ευπαθές. Παρουσιάζει κάποια ανωμαλία ή ατέλεια σε τμήμα του εγκεφάλου που δεν είναι εμφανής.

-Το χαμηλό βάρος γέννησης. Το ποσοστό των θανάτων SIDS για βρέφη που ζυγίζουν 1000 -1499 g είναι 2.89/1000, για βάρος γέννησης 3500-3999 είναι μόνο 0.51/1000. Ο πρόωρος τοκετός αυξάνει τον κίνδυνο για SIDS τέσσερις φορές.

–Η έλλειψη του θηλασμού συνδέεται με το SIDS.

–Η αναιμία έχει, επίσης, συνδεθεί με το SIDS.

–Το άρρεν φύλο. Τα αρσενικά παιδιά έχουν ~ 50% υψηλότερο κίνδυνο για SIDS από τα θηλυκά παιδι

Γενετική για το Σύνδρομο Αιφνίδιου Βρεφικού Θανάτου

Η γενετική παίζει ρόλο, γιατί το SIDS είναι πιο συχνό στους άνδρες. Το 50% μεγαύτερο ποσοστό για αιφνίδιο θάνατο στα αγόρια θα μπορούσε να σχετίζεται με ένα κυρίαρχο φυλοσύνδετο αλληλόμορφο, που παρατηρείται σε συχνότητα 1/3 και έχει σχέση με την προστατευτική παροδική εγκεφαλική ανοξία.

Η κρίσιμη αναπτυξιακή ηλικία

Τα SIDS εξ’ ορισμού συμβαίνουν κάτω από την ηλικία του ενός έτους, με τη μέγιστη συχνότητα να συμβαίνουν όταν το βρέφος είναι 2-4 μηνών που είναι μια κρίσιμη περίοδος, επειδή η ικανότητα του βρέφους να ξυπνήσει από τον ύπνο δεν είναι ακόμη ώριμη. Οι έξι πρώτοι μήνες της ζωής. Είναι μια περίοδος με αναπτυξιακές αλλαγές που μπορεί να επηρεάσουν και να αποσταθεροποιήσουν τα εσωτερικά συστήματα του νεογνού.

Άλλα

-Υπάρχει μια σύνδεση με τον Staphylococcus aureus και το Escherichia coli.

-Τοξικά αέρια ότι και ενώσεις αντιμονίου που περιέχουν φωσφόρο σε κλινοστρώματα.

Η διαφορική διάγνωση για το Σύνδρομο Αιφνίδιου Βρεφικού Θανάτου:

–Ανεπάρκεια μέσης αλύσου ακυλο-συνενζύμου Α αφυδρογονάσης

-Βρεφική αλλαντίαση

-Σύνδρομο μακρού QT (που αντιπροσωπεύουν λιγότερο από το 2% των περιπτώσεων)

-Helicobacter pylori βακτηριακές λοιμώξεις

-Το σύνδρομο του ταρακουνήματος του μωρού και άλλες μορφές κακοποίησης των παιδιών

-Αρκετές περιπτώσεις παιδοκτονίας έχουν αποκαλυφθεί όπου η διάγνωση ήταν αρχικά SIDS (1% έως και 5% των περιπτώσεων)

Πρόληψη για το Σύνδρομο Αιφνίδιου Βρεφικού Θανάτου:

-Τοποθέτηση του μωρού για ύπνο.

Η θέση ανάσκελα μειώνει τον κίνδυνο του SIDS και δεν φαίνεται να αυξάνει τον κίνδυνο πνιγμού, ακόμη και σε αυτούς με γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση. Στη θέση αυτή το βρέφος μπορεί να κοιμηθεί πιο ελαφρά.

Το βρέφος τοποθετείται το ίδιο δωμάτιο με τους γονείς, αλλά σε διαφορετικό κρεβάτι και αυτό μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο κατά το ήμισυ.

-Πιπίλες

Η χρήση της πιπίλας φαίνεται να μειώνει τον κίνδυνο για SIDS.

-Κλινοσκεπάσματα

Να μην χρησιμοποιείτε μεγάλα μαξιλάρια, υπερβολικά μαλακά στρώματα ή πολλά παιχνίδια στο κρεβατάκι του μωρού.

Οι κουβέρτες δεν πρέπει να τοποθετείται πάνω από το κεφάλι ενός νηπίου. Τα βρέφη πρέπει να καλύπτονται μόνο μέχρι το στήθος τους και τα χέρια τους να είναι έξω. Αυτό μειώνει την πιθανότητα το βρέφος να μετατοπίζει την κουβέρτα πάνω από το κεφάλι του ή της.

Σάκοι ύπνου για μωρά

Σε ψυχρότερα περιβάλλοντα όπου απαιτείται κρεβάτι για να διατηρηθεί η θερμοκρασία του σώματος ενός μωρού, η χρήση ενός «σάκου ύπνου» γίνεται όλο και πιο δημοφιλής, ιδιαίτερα για βρέφη με χαμηλό βάρος κατά τη γέννηση, που ζεσταίνει το μωρό χωρίς να καλύπτει το κεφάλι του.

Αντιμετώπιση για το Σύνδρομο Αιφνίδιου Βρεφικού Θανάτου

Στις οικογένειες πρέπει να προσφέρεται συναισθηματική υποστήριξη και συμβουλές.

Συμβουλές για τη μείωση του κινδύνου

Πέρα από το να τοποθετούνται τα υγιή βρέφη ανάσκελα για να κοιμηθούν, υπάρχουν μερικές ακόμη συμβουλές που θα σας βοηθήσουν στο να μειώσετε τον κίνδυνο εμφάνισης του συνδρόμου:

• Βάλτε το μωρό να κοιμηθεί σε σκληρό στρώμα και ποτέ πάνω σε μαξιλάρι, καναπέ ή οποιαδήποτε άλλη μαλακή επιφάνεια. Για να αποφύγετε το ενδεχόμενο το μωρό να αναπνέει ξανά τον ίδιο αέρα μην βάζετε κοντά στο πρόσωπο του μωρού κουβέρτες, παιχνίδια ή μαξιλάρια.

• Βεβαιωθείτε ότι το μωρό δε ζεσταίνεται υπερβολικά κατά τη διάρκεια του ύπνου. Διατηρήστε τη θερμοκρασία του δωματίου σε ένα επίπεδο όπου ένας ενήλικας θα ένιωθε άνετα φορώντας απλά ένα κοντομάνικο μπλουζάκι. Κάποιοι ερευνητές υποστηρίζουν ότι αν το μωρό ζεσταίνεται πολύ ενδέχεται να πέσει σε πιο βαθύ ύπνο καθιστώντας πιο δύσκολη μια πιθανή αφύπνιση.

• Μην καπνίζετε, πίνετε αλκοόλ ή κάνετε χρήση ναρκωτικών ουσιών κατά τη διάρκεια της κύησης και μην υποβάλλετε το μωρό σας σε παθητικό κάπνισμα. Τα βρέφη που οι μητέρες τους κάπνιζαν κατά τη διάρκεια της κύησης αντιμετωπίζουν τριπλάσιο κίνδυνο εμφάνισης του συνδρόμου. Ενώ για τα βρέφη που υποβάλλονται σε παθητικό κάπνισμα ο κίνδυνος διπλασιάζεται.

• Μην αμελείτε τον τακτικό προγεννητικό έλεγχο.

• Μην αμελείτε να κάνετε τακτικά τις εξετάσεις του μωρού σας που σας υποδεικνύει ο παιδίατρός σας.

• Προτιμήστε το θηλασμό αν υπάρχει αυτή η δυνατότητα. Οι ερευνητές πιστεύουν ότι ο θηλασμός περιορίζει τον κίνδυνο εμφάνισης του συνδρόμου, χωρίς να είναι απόλυτα βέβαιοι για το λόγο που συμβαίνει αυτό. Υποθέτουν ότι το μητρικό γάλα προστατεύει τα βρέφη από μολύνσεις που σχετίζονται με την αύξηση του κινδύνου για την εμφάνιση του συνδρόμου.

• Εάν το μωρό σας έχει γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση ακολουθήστε με προσοχή τις οδηγίες του παιδιάτρου σας για το πώς θα ταΐζετε το μωρό αλλά και για το πώς θα το βάζετε για ύπνο.

• Βάλτε το μωρό να κοιμάται με την πιπίλα του τον πρώτο του χρόνο. Αν το μωρό σας δε θέλει την πιπίλα μην το πιέσετε. Οι πιπίλες έχουν συνδεθεί με χαμηλότερα επίπεδα κινδύνου για την εμφάνιση του συνδρόμου. Εάν θηλάζετε, ίσως θα πρέπει να περιμένετε να περάσει ο πρώτος μήνας, για να μπορέσει να εδραιωθεί ο θηλασμός πρώτα.

• Αν και τα βρέφη μπορούν να τοποθετούνται στο κρεβάτι των γονιών τους για την ώρα του νανουρίσματος ή για να τα παρηγορήσετε αν κλαίνε, όταν κοιμηθούν καλύτερα είναι να τα βάζετε στην κούνια τους. Εντούτοις, είναι καλή ιδέα να τοποθετείτε την κούνια στο δωμάτιο των γονιών καθώς η συνήθεια αυτή φαίνεται πως συμβάλλει στη μείωση του κινδύνου για την εμφάνιση του συνδρόμου.